Έπρεπε να φτάσω μέχρι την Νότιο Αφρική για να αγαπήσω τον Νοέμβρη γυρίζοντας. Εκεί μας υποδέχτηκαν τα χελιδόνια, που εμείς εδώ τα είχαμε για φέτος αποχαιρετήσει, τα καταπράσινα αμπέλια στην περιοχή που μένουν οι Ουγενότοι (όταν τους έδιωξαν από την Γαλλία μετά την νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, όσοι γλύτωσαν τους δέχτηκε η Νότιος Αφρική και φύτεψαν εκεί τα αμπέλια τους, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι ο βασικότερος ανταγωνιστής στα γαλλικά κρασιά – η Ιστορία εκδικείται! –), οι μπλε τσακαράντες, που ήταν  στο φόρτε τους στην Πραιτόρια, και η αφόρητη αλλά καλοδεχούμενη στα μέσα του ευρωπαϊκού χειμώνα αφρικανική ζέστη …

Αναπολούσα, στο δρόμο της επιστροφής, τον επίγειο παράδεισο, που άφηνα πίσω μου και τουρτούριζα στη σκέψη του γκρι που με περίμενε στις Βρυξέλλες, μαζί με τη βροχή και το κρύο, τους  ανθρώπους που πάντα τρέχουν βιαστικοί στους δρόμους, σκυθρωποί και με κατεβασμένο το κεφάλι. Γνωστό το σκηνικό κάθε Νοέμβρη και κάθε χρόνο το ίδιο.

Αλλά κι αυτός ο εμβόλιμος αφρικανικός Νοέμβρης κάπου δεν μου έβγαινε στη σειρά … Βιώματα δεκαετιών δεν σβήνονται έτσι με μιας, όσο ελκυστικό κι αν είναι το περιεχόμενο.

Με υποδέχτηκε η λεύκα στην είσοδο του κήπου, με όλα τα χρυσά της φύλλα ακόμα και ο πυράκανθος κατακόκκινος από την άλλη πλευρά. Και ένας ήλιος λαμπερός στο βασίλεμά του. Η βροχή ήταν αλλού απασχολημένη και δεν φάνηκε εκείνη τη μέρα της επιστροφής, αλλά δεν μου κακοφάνηκε.

Οι πρώτες εκδηλώσεις και υποχρεώσεις στην πόλη ζητούσαν απάντηση συμμετοχής και στρώθηκα στη δουλειά, με μια κούπα ζεστό τσάι του βουνού με μέλι και κανέλλα.

Στο μικρό κουκλίστικο θεατράκι, «Le Vaudeville» στην καρδιά της πόλης, με περίμενε η μεσοσοπράνο, Hasti Molavian, για το προ-χριστουγεννιάτικο κονσέρτο της και στη Notre Dame du Sablon, την εκκλησία με τα υπέροχα βιτρώ στα παράθυρα, η γερμανική χορωδία με το χριστουγεννιάτικο πρόγραμμά της, όπως πάντα.

Καθώς η χρονιά που διανύουμε είναι και επετειακή, η Ευαγγελική Εκκλησία της Γερμανίας καλούσε στην Αντιπροσωπία της στις Βρυξέλλες, για τον 70χρονο εορτασμό από την Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, το 1948. Ήταν αμέσως μετά από πόλεμο που η διεθνής κοινότητα δήλωνε έτσι κατηγορηματικά το «όχι» στην βία και στον ανθρώπινο αλληλοσπαραγμό. Σε συνεργασία με την Καθολική Εκκλησία είχαν μάλιστα τυπώσει σε ένα κομψό βιβλιαράκι, ολόκληρη πραγματεία για το άρθρο 18 όπου κατοχυρώνεται παγκοσμίως η Θρησκευτική Ελευθερία. Ο υπότιτλος τα έλεγε όλα: Απειλές – Περιορισμοί – Παραβιάσεις. Κυρίως χριστιανοί σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης είναι αυτοί που διώκονται σήμερα και καίγονται οι εκκλησίες τους. Ήταν ένα βράδυ συλλογισμού και σοβαρής συζήτησης.

Η τελευταία Κυριακή του Νοέμβρη συμπίπτει να είναι και η τελευταία του εκκλησιαστικού έτους. Είναι μια Κυριακή Μνήμης για όσους «έφυγαν» από ανάμεσά μας – μετρούσα τους δικούς μου αγαπημένους, με πιο πρόσφατη την Μανούλα μου, με μια γλυκιά νοσταλγία για όσα έζησα μαζί τους – και συγχρόνως μια Κυριακή Ενθύμησης, ότι «ξένοι και πάροικοι» είμαστε όλοι μας σ΄αυτή τη γη. Η Αιωνιότητα μας περιμένει!

Ο Νοέμβρης σε λίγο μας αποχαιρετάει και η βροχή, που κανένας μας δεν την θέλει, θα το γυρίσει σε χιόνι, που όλοι το αγαπούμε. Είναι η περίοδος της Προσμονής, Advent, όπως το αποκαλούν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και όλα γίνονται γιορτινά και όμορφα. Χιλιάδες φωτάκια στην πόλη σκορπίζουν το σκοτάδι και οι άνθρωποι αρχίζουν και πάλι να χαμογελούν προσμένοντας τα Χριστούγεννα. Τα σπίτια ανοίγουν – προσμένουμε με χαρά τους δικούς μας φίλους, όπως κάθε χρόνο – και το πρώτο κεράκι θα ανάψει στο στεφάνι του τραπεζιού. Βαθύ κόκκινο διάλεξα για φέτος. Οι ξενιτεμένοι μας – μια απέραντη ξενιτειά πλέον η γη μας – θ΄αρχίσουν να έρχονται και το σπίτι θα γεμίσει και πάλι. Τα Χριστούγεννα ante portas!

Μ΄αυτά και μ΄αυτά τον αγάπησα τον γκρίζο και βροχερό Νοέμβρη μας και δεν θα τον άλλαζα με τον συνονόματό του τον Αφρικανικό, όσο και να μου κλείνει αυτός το μάτι! Είναι κάποια πράγματα που καταλαβαίνεις την αξία τους με τον χρόνο και όταν τα κάνεις κτήμα σου δεν τ΄αφήνεις με τίποτα πια από τα χέρια σου …

No tags

Ε, μια κάποια περιέργεια είναι εντελώς φυσιολογική, όταν μέρες τώρα περιμένεις να ανακοινωθεί στις Βρυξέλλες, όπως κάθε χρόνο, το όνομα του Καλύτερου Ευρωπαίου Πολίτη. Και όταν γίνεται γνωστό ότι αυτός είναι Έλληνας, η ελληνική μας καρδιά γεμίζει βεβαίως ιδιαίτερη χαρά και περηφάνεια.

Ο πατέρας Αντώνιος Παπανικολάου είναι γνωστός στο Πανελλήνιο για την δράση του στην «Κιβωτό», της οποίας είναι και ο ιδρυτής από το 1988, όταν ο εικοσιεξάχρονος τότε ιερέας πηγαίνοντας καθημερινά από το σπίτι του στην εκκλησία της ενορίας του, κάπου στα δυτικά προάστια της Αθήνας, «έπεφτε» συνεχώς επάνω σε παιδιά που ζούσαν κυριολεκτικά στο δρόμο, κατατρεγμένα και απροστάτευτα. Στην αρχή ήταν μόνο ελληνόπουλα μετά ήρθαν και τα προσφυγόπουλα. Δεν έμεινε όμως στη λύπηση και στην προσευχή για όλα αυτά τα παιδιά, που βίωναν ακραίες καταστάσεις, φτώχειας και εγκατάλειψης σε τόσο τρυφερή ηλικία.

«Τι να σας πω;», απάντησε σεμνά στις  ερωτήσεις της δημοσιογράφου, μετά την βράβευσή του, «Αυτό που κάνουμε είναι χρέος μας, υποχρέωση για το ποίμνιό μας, για τα παιδιά και τις ψυχούλες τους τις τραυματισμένες. Δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε, όταν ξεκινήσαμε ότι θα φτάναμε σ’ αυτό το σημείο με τόσα παιδιά. Είναι ένα θαύμα … Έχω δέκα από τα μεγαλύτερα παιδιά μαζί μου. Ήθελα να το βιώσουν. Τους είπα ότι είναι κάτι πολύ σπουδαίο. Όχι, ότι βραβευτήκαμε, αλλά για ν’ ανοίξουν τα μάτια τους. Να δουν νέους ορίζοντες. Έβαλα τα ίδια τα παιδιά και παρέλαβαν το βραβείο και το μήνυμα που θέλω μ’ αυτό να δώσω και στα ίδια είναι να βάζουν στόχους και να τους καταφέρνουν. Πρόκειται για παιδιά που βίωσαν άσχημα πράγματα στην αρχή της ζωής τους. Αυτά τα παιδιά τώρα πρέπει να καταφέρουν να ‘ζωγραφίσουν’ τη δική τους ζωή. Ο Θεός έδωσε στον καθένα χρώματα και το πινέλο για να κάνει τη δική του ζωγραφιά, στο χέρι του είναι να την μαυρίσει ή όχι».

Δίπλα του και ανάμεσα στα παιδιά «τους» η σύζυγός του Σταματία, σύντροφος στον κοινό τους αγώνα και «Μάνα» στα παιδιά. Τι όμορφη εικόνα!

Το βραβείο αυτό είναι ένας θεσμός, που θεσπίσθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2008. Επιβραβεύονται δραστηριότητες ή δράσεις πολιτών, ομάδων, σωματείων ή οργανώσεων, που έχουν επιδείξει εξαιρετική προσήλωση στην προαγωγή μιας καλύτερης αμοιβαίας κατανόησης και στενότερης ολοκλήρωσης μεταξύ των πολιτών των κρατών μελών. Υπάρχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ειδικό εξουσιοδοτημένο όργανο, η Επιτροπή Βραβείου του Ευρωπαίου Πολίτη, με πρόεδρο τον εκάστοτε πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην έδρα του, στις Βρυξέλλες, διοργανώνεται κάθε Οκτώβριο ειδική εκδήλωση για την απονομή. Έχει την μορφή τιμητικού μεταλλείου και έχει συμβολική αξία. Να γίνεται η δράση γνωστή και να ανοίγουν καρδιές για περαιτέρω χρηματική υποστήριξη …

Το «Εύγε», ο πατέρας Αντώνιος και η σύζυγός του Σταματία, το ακούν καθημερινά Άνωθεν.

Σε μας μένει να βροντοφωνάζουμε, «Μπράβο τους!», από καρδιάς και με όση εθνική περηφάνεια αρμόζει. Δεν συμβαίνει δα και κάθε μέρα να βραβεύεται στις Βρυξέλλες Έλληνας με τέτοια δράση και αγάπη για τον συνάνθρωπο και μάλιστα ως ο Καλύτερος Ευρωπαίος Πολίτης!

No tags

Το ξυπνητήρι μου χτύπησε στις 4.30 εκείνο το πρωινό της Τρίτης. Ήμουν στην Αθήνα για δουλειά και  η πτήση μου για Βρυξέλλες ήταν προγραμματισμένη  για τις 6.15. Στο ταξί ο οδηγός αντί για καλημέρα μου είπε τον απολογισμό της νύχτας: «25 οι νεκροί μέχρι αυτή την ώρα…». Τάχασα κυριολεκτικά. Στην βιασύνη μου για το αεροδρόμιο ούτε ραδιόφωνο είχα ανοίξει εκείνο το πρωί, αλλά και στο τηλέφωνο νωρίς το προηγούμενο βράδυ από την φίλη που μου μίλησε για μια πυρκαγιά κάπου στη Ραφήνα δεν έδωσα την προσήκουσα σημασία. Το καλοκαίρι στην Ελλάδα οι πυρκαγιές είναι συχνές, κλείσαμε έτσι με την ευχή να μην υπάρξουν θύματα.

Άδεια η Αττική Οδός, μάλιστα μας άφησαν και περάσαμε χωρίς να πληρώσουμε τα διόδια, ο ουρανός από πάνω μας μολυβένιος, αλλά ήταν και νωρίς το πρωί, μόνο το καμένο στην ατμόσφαιρα όσο πλησιάζαμε στο αεροδρόμιο ανέβαζε την ανησυχία στο κόκκινο. Αν ήταν, όμως, τέτοιου μεγέθους η καταστροφή, όπως ακούγαμε στο ραδιόφωνο του αυτοκινήτου, δεν θα βλέπαμε κάποια πυροσβεστικά οχήματα στο δρόμο, κάποια αστυνομικά, κάτι τέλος πάντων που να παραπέμπει σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στην περιοχή, αναρωτηθήκαμε με τον οδηγό.

Η πτήση για Βρυξέλλες έφυγε κανονικά και από το παράθυρο του αεροπλάνου είδα τον «κρανίου τόπο» στο Μάτι και στην Ραφήνα. Η φωτιά έκαιγε ακόμα σε πολλά μέτωπα και δεν εντόπισα ούτε ένα αεροπλάνο ή ελικόπτερο στον ορίζοντα για την κατάσβεσή της.

Φτάνοντας στις Βρυξέλλες ο αριθμός των νεκρών είχε ανέβει στους 55 και λίγα εικοσιτετράωρα μετά, που γράφονται αυτές οι γραμμές ο αριθμός πλησιάζει να γίνει τριψήφιος με τους αγνοούμενους… Έχουν κατακαεί δε χιλιάδες περιουσίες αποκτημένες με αίμα και ιδρώτα. Όσο για τα ανυπεράσπιτα ζώα, τί να πει κανείς…

Στιγμές για θλίψη και για κλάμα, αλλά και για αδυσώπητα ερωτηματικά. Γιατί δεν έγινε προσπάθεια να εκκενωθεί η περιοχή εγκαίρως; Δεν υπήρχε σχέδιο διάσωσης; Αρμόδια όργανα, που θα καθοδηγούσαν ανθρώπους και αυτοκίνητα να μη πάνε προς την θάλασσα, που οι δίοδοι ήταν στενοί και δεν υπήρχε ελπίδα να φτάσουν στο νερό πριν τη φωτιά; Πολλά τα ερωτηματικά, που εκ των υστέρων δεν έχουν πια αξία για το τωρινό κακό. Ακούγεται, ότι τέτοια φυσικά φαινόμενα είναι πολύ συχνά στην Ελλάδα το καλοκαίρι, ναι, αλλά γιατί πρέπει να πεθαίνουν άνθρωποι αβοήθητοι;

Στο αεροπλάνο εκείνο το πρωινό, παρακολουθούσα για πολλοστή φορά στη ζωή μου με την δέουσα προσοχή την αεροσυνοδό, που εξηγούσε στους επιβάτες τους κανόνες ασφαλείας σε περίπτωση κινδύνου. Είμαι σίγουρη ότι και οι υπόλοιποι επιβάτες γύρω μου θα είχαν ακούσει και ξανακούσει για το πώς να εφαρμόσουν την μάσκα οξυγόνου, που θα πέσει αυτόματα, αν το οξυγόνο της καμπίνας του αεροπλάνου ελαττωθεί και για το πως να μη πανικοβληθούν αν η σακούλα οξυγόνου φαίνεται άδεια, γιατί το οξυγόνο διέρχεται. Πρώτα οι μαμάδες να βάλουν την μάσκα και μετά να την εφαρμόσουν στα παιδιά τους που τυχόν κάθονται δίπλα τους. Αυτό ομολογουμένως δεν θα το έκανα ποτέ με την σειρά που το έλεγε την κάθε φορά η αεροσυνοδός. Θα κοίταζα να σώσω, σαν μάνα, πρώτα το παιδί μου, χωρίς να σκεφτώ ότι έτσι μπορεί να χανόμασταν και οι δύο… Αλλά άνθρωποι επαγγελματίες της διάσωσης όριζαν την σειρά των κινήσεων σε τέτοιες ώρες πανικού και αυτό έχει τη σημασία του και πια το έχω εμπεδώσει, τις τόσες φορές που το έχω ακούσει… Γι΄ αυτό πρέπει σε κάθε περίπτωση να υπάρχει από πριν ενημέρωση για τον κίνδυνο και να γίνονται ασκήσεις προσομοιώσεων και όχι μόνο σε περίπτωση πυρκαγιάς.

Φτάνοντας στις Βρυξέλλες είδα τις σημαίες να κυματίζουν μεσίστιες μπροστά στο κτίριο της Επιτροπής, σε ένδειξη πένθους και συμπαράστασης για την τραγωδία που έπληξε την Ελλάδα. Άκουσα τον αρμόδιο Επίτροπο Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων και Πολιτικής Προστασίας να λέει, ότι κανένα κράτος μέλος της Ένωσης δεν μπορεί μόνο του να αντιμετωπίσει μια μεγάλη φυσική καταστροφή, γι΄ αυτό και υπάρχουν οι ανάλογοι κοινοτικοί μηχανισμοί, που είναι, όμως, αποκλειστικά θέμα εφαρμογής τους και χειρισμού από την εθνική κυβέρνηση για πρόληψη και ετοιμότητα. Ο ίδιος πήγε την ίδια μέρα στην Αθήνα και φρόντισε να ενεργοποιηθεί για την Ελλάδα αυτός ο μηχανισμός. Ακούστηκε επίσης ότι η Ελλάδα ολιγώρησε να υλοποιήσει τον πανευρωπαϊκό αριθμό κλήσης έκτακτης ανάγκης 112, απαραίτητος και για τους ξένους παραθεριστές στη χώρα μας.

Είναι ενθαρρυντικό όμως αυτό που ακούω απ΄ όλα τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία να τονίζουν το τεράστιο κύμα αλληλεγγύης που βλέπουν μεταξύ των πολιτών και την εθελοντική άνευ ορίων προσφορά του κόσμου, όπου υπάρχει ανάγκη. Η συντεταγμένη Πολιτεία αρκέστηκε, αξόδως, να αναλάβει την πολιτική ευθύνη… Επίσης διαβάζω και ακούω ό,τι  από το εξωτερικό υπάρχει μια πρωτόγνωρη και ειλικρηνής  ανταπόκριση από όλες τις χώρες να στείλουν βοήθεια στην Ελλάδα σε ένδειξη αλληλεγγύης. Σενάρια περί συνωμοσίας των ξένων επειδή τάχα μας ζηλεύουν και θέλουν να μας καταστρέψουν, πέφτουν έτσι στο κενό.

Μετά την θλίψη, η οργή είναι αναπόφευκτη. Οι απαντήσεις στα αδυσώπητα ερωτήματα  πρέπει να δοθούν, όμως σήμερα θρηνούμε ακόμα και κλαίμε για τις τόσες αδικοχαμένες ζωές…

No tags

Δεν περνάει μέρα που να μην ακούσει ή διαβάσει κανείς στις ειδήσεις για «το τέλος της Δημοκρατίας στην Ευρώπη» ή ότι «η Ευρώπη πεθαίνει» και άλλα παρόμοια. Η αλήθεια είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ταλανίζεται σήμερα από κάθε πλευρά και οι πολίτες της έχουν αρχίσει να ανησυχούν. Έχει, όμως, γερό DNA, αποτυπωμένο στο άρθρο 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας, του Καταστατικού της Χάρτη, που δεν αφήνει περιθώρια για αμφισβητήσεις και φόβους.

«Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου … Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, την δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών».

Γύρω από την ανάπτυξη και ερμηνεία αυτών των εννοιών πραγματοποιήθηκε λοιπόν διεθνές συνέδριο με συνεργασία του Καθολικού Πανεπιστημίου του Λουβαίν και του Ευρωπαϊκού Προγράμματος, «Ορίζοντας 2020» της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στις Βρυξέλλες. Ακαδημαϊκοί, ειδικοί επιστήμονες και άνθρωποι της πράξης αφιέρωσαν μια γεμάτη μέρα στο θέμα, «Επανασύνδεση της Ευρώπης με τους πολίτες της μέσω της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου», που ήταν και ο τίτλος του συνεδρίου.

Στην πρωτεύουσα της Ευρώπης βέβαια, έρχονται τα νέα «ζεστά» και από πρώτο χέρι. «Γιατί χρειάζεται να αγωνιζόμαστε για τις αξίες μας;» ήταν το θέμα που ανέπτυξε ο Υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, άρτι αφιχθείς, όπως μας ανέφερε από την Βαρσοβία και στο δρόμο για το Βελγικό Κοινοβούλιο, μόλις λίγα μέτρα από το συνεδριακό κέντρο. Η συνταγματική κρίση, που έχει προκύψει στην Πολωνία τις τελευταίες μέρες έχει φέρει τους πολίτες στο δρόμο και το Κράτος Δικαίου στη χώρα αυτή αρχίζει να τρίζει επικίνδυνα, επειδή οι νέες νομοθετικές ρυθμίσεις επιτρέπουν επί της ουσίας στον πολωνό πρόεδρο να επιλέγει μόνος του τους δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου. Πλήττεται έτσι η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, γιατί δεν θα υπάρχουν ανεξάρτητα δικαστήρια και εκτός αυτού δημιουργείται κρίση στις σχέσεις της Πολωνίας με την ΕΕ, ανέφερε στην ομιλία του ο Υπουργός ξετυλίγοντας μπροστά μας εν ολίγοις το σχέδιο δράσης, που θα ανέπτυσσε λίγη ώρα αργότερα επίσημα στο Κοινοβούλιο της χώρας του.

Να γίνουν με κάθε τρόπο ευρύτερα γνωστές αυτές οι ευρωπαϊκές αξίες στα κράτη μέλη και να τονιστεί η ανάγκη να τις ενστερνιστούν οι πολίτες του κάθε κράτους και να τις εφαρμόζουν, ώστε να ξεκινήσει η «επανασύνδεση» εκ των έσω, δηλαδή από τους ίδιους τους πολίτες, τους εθνικούς δικαστές και τους  δημόσιους υπαλλήλους του κάθε κράτους τονίστηκε από τους περισσότερους ομιλητές. Έτσι μόνο θα υπάρξει ουσιαστική αλλαγή και πρόοδος. Οι πολίτες όμως έχουν αποκάμει από τα τραγελαφικά που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στην πολιτική σκηνή πολλών κρατών μελών και  στην απόγνωσή τους «κοιτάζουν» προς την Ευρώπη και περιμένουν από κει βοήθεια. Ως εκ τούτου η Ευρώπη πρέπει να μείνει σταθερή στις αξίες της και στην εφαρμογή των κανόνων δικαίου, χωρίς εξαίρεση, ήταν ο επίλογος.

Με το Βrexit ante portas, ήταν περίεργο για μένα τουλάχιστον, αλλά και ενθαρρυντικό συνάμα, το πόσοι πολλοί  πανεπιστημιακοί από το Ηνωμένο Βασίλειο πήραν ενεργό μέρος σ’ αυτό το συνέδριο με άκρως θετική προσέγγιση επί των ευρωπαϊκών ζητημάτων.

Μια καθηγήτρια-ομιλήτρια από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ την ανέφερε ο εισηγητής και ως μέλος της Βουλής των Λόρδων στο Λονδίνο. Δεν άντεξα, στο διάλλειμα του καφέ, να μην την πλησιάσω για να της εκφράσω την απορία μου, πώς αυτή ως γυναίκα ήταν μέλος της ανδροκρατούμενης, όπως μέχρι εκείνη τη στιγμή πίστευα, Βουλής των Λόρδων, στην Μ. Βρετανία. Τουλάχιστον το 20% των μελών της είναι γυναίκες, μου απάντησε χαμογελώντας με νόημα.

Ήταν από τις εκπλήξεις της ημέρας για μένα αλλά και της σταθερής μου πεποίθησης, ότι οι αξίες του άρθρου 2, που προανέφερα, συμπεριλαμβανομένης και αυτής της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών θα συνεχίσουν να φωτίζουν το μέλλον της Ευρώπης, στα όποια εθνικά σκοτεινά μονοπάτια κι αν θελήσουν να την σύρουν κάποιοι  «ευρωπαίοι» δημαγωγοί.

No tags

Δεν είχα μπει ποτέ σε μια Συναγωγή. Ούτε ήξερα που βρίσκεται στις Βρυξέλλες, αν και πάρα πολλές φορές είχα περάσει απ΄ έξω από το εντυπωσιακό κτίριο δίπλα στο Κονσερβατόριο. Τίποτα δεν μου έδειχνε ότι εκεί μέσα ήταν τόπος της λατρείας της Ιουδαϊκής θρησκείας καθότι και τα υπόλοιπα κτίρια του κεντρικού αυτού δρόμου πάνω-κάτω τα ίδια είναι.

Η πρόσκληση ήλθε να κεντρίσει την περιέργειά μου. Σε μια επίσημη τελετή θα γινόταν η βράβευση μιας συγγραφέως από την Λιθουανία, παρουσία του Προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου, Α. Tajani, του Α΄ Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, F. Timmermans, όλων των Αρχιραβίνων από όλες τις χώρες της Ευρώπης και κλειστού αριθμού άλλων προσκεκλημένων. Ήταν λοιπόν η ευκαιρία να μπω στην Μεγάλη Συναγωγή της Ευρώπης, όπως μετονομάστηκε μετά τον πόλεμο η Συναγωγή των Βρυξελλών. Με δυο λόγια, εντυπωσιάστηκα από τα σύμβολα και τα σχέδια στο εσωτερικό που την διακοσμούν. Το λιοντάρι, το σύμβολο της φυλής του Ιούδα, το στέμμα που δείχνει την βασιλεία του Θεού, το άστρο του Δαβίδ, η επτάφωτη λυχνία και οι δύο πλάκες του νόμου. Ψηλά στους τοίχους γραμμένα στα εβραϊκά αλλά και στα γαλλικά: «Aime ton prochain comme toi meme», (αγάπα τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου) από το Λευιτικό. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα αυτό που φυσικά ήξερα, ότι η Ιουδαϊκή θρησκεία συνδέεται αναπόσπαστα με την Χριστιανική!

Η Ruta Vanagaite, η τιμώμενη της βραδιάς, έγινε «αποσυνάγωγος» από την πατρίδα της την Λιθουανία και εχθρός του κράτους, από τη στιγμή που σε μια συνέντευξή της, με την ευκαιρία της έκδοσης του τελευταίου βιβλίου της, αναφέρθηκε στην στενή συνεργασία κυβερνητικών και στρατιωτικών της Λιθουανίας με τους ναζί, στην εξολόθρευση των Εβραίων. Σε διάρκεια μόλις πέντε μηνών, όταν η ναζιστική Γερμανία κατέλαβε τις Βαλτικές Χώρες, 220.000 Εβραίοι της Λιθουανίας, κάπου το 95% του εβραϊκού πληθυσμού, στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου και βρήκαν τον θάνατο. Αμέσως μετά ήλθε η ρωσική κατοχή και πολλοί Λιθουανοί πολίτες στάλθηκαν στα γκουλάγκ αυτή τη φορά, σε τόσο μεγάλο αριθμό, ώστε όλοι πλέον να μιλούν για Γενοκτονία των Λιθουανών, η οποία και «σκέπασε» το Ολοκαύτωμα. Να λεχθεί εδώ, ότι οι Λιθουανοί είναι οι πλέον περήφανοι από τις Βαλτικές Χώρες, ότι αντιστάθηκαν στη ρωσική κατοχή μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματός των, πληρώνοντας έτσι ένα μεγάλο τίμημα. Έμειναν έκτοτε για δεκαετίες μια άκρως κλειστή και φοβισμένη κοινωνία. Μετά την είσοδο της Λιθουανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα πράγματα άλλαξαν και δεν υπήρχε κανένας φόβος άνωθεν. Ανοίχτηκαν τα επίσημα αρχεία και μπορούσε ο καθένας να ψάξει και να βρει την αλήθεια για την ιστορία του τόπου του.

Τυχαία, λοιπόν, η συγγραφέας ανακάλυψε ότι στην εξόντωση των Εβραίων της Λιθουανίας πήραν ενεργά μέρος ένας θείος της αλλά και ο ίδιος ο παππούς της. Ήταν μεγάλο σοκ για την ίδια, ότι μέλη της οικογένειάς της ήταν συνυπεύθυνοι για τον θάνατο αθώων ανθρώπων. Άρχισε δημόσια να λέει, ότι κάθε λιθουανική οικογένεια όφειλε να ρίξει καλού-κακού, μια ματιά στην ιστορία της, ως φόρο τιμής στα θύματα του Ολοκαυτώματος. Δεδομένου του κύματος του Αντισημιτισμού που πλήττει αυτή τη στιγμή χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, καθόλου καλή συγκυρία. Όλα τα βιβλία της αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία και η ίδια δεν μπορεί πλέον να κυκλοφορήσει ελεύθερα στο δρόμο.

Ένιωσα την επιτακτική ανάγκη να πάω στο τέλος και να σφίξω το χέρι αυτής της θαρραλέας γυναίκας. Ανεξάρτητα από το «πιστεύω» του καθενός είμαι πέρα για πέρα πεπεισμένη, ότι τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο που ζω, κάποιες αξίες έχουν βαθύ και αδιαπραγμάτευτο νόημα και ότι όλοι θα πρέπει να το «πολεμήσουμε», ο καθένας όπου μπορεί και βρίσκεται, ώστε άνθρωποι σαν την τιμώμενη συγγραφέα να μπορούν και πάλι να κυκλοφορούν ελεύθερα στο δρόμο.

«Δεν είμαι ηρωίδα», μου είπε, «είμαι για μεσόκοπη γυναίκα με καρδιά. Δεν θα σταματήσω να μιλάω, γιατί αν σταματήσω θα δείξω στους ανθρώπους ότι δεν μπορούμε να νικήσουμε και ότι η ελευθερία της έκφρασης είναι ένας μύθος…». Αγκαλιαστήκαμε συγκινημένες και οι δυο μας.

No tags

Ποτέ δεν μπόρεσα να ξεχωρίσω τις πρωτεύουσες των χωρών της Βαλτικής και να τις εντάξω στη σωστή τους κρατική θέση. Μέχρι που την περασμένη εβδομάδα επισκέφτηκα την Ρίγα, την πρωτεύουσα της Λετονίας και όλα άλλαξαν.

Είχαμε την εαρινή διημερίδα της Ομάδας Εργασίας, «Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και Πολιτική», της Συνδιάσκεψης Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (ΚΕΚ), στην εν λόγω πόλη και είμασταν καλεσμένοι της Λουθηρανής (Ευαγγελικής) Εκκλησίας της Λετονίας. Πολύ καλό να ξεφεύγει κανείς από το «κέντρο» λήψης αποφάσεων των Βρυξελλών και να επισκέπτεται τα μέλη στην έδρα τους. Οι συζητήσεις είναι το ίδιο ατέλειωτες και η ανάγκη λήψης αποφάσεων το ίδιο επιτακτική, μόνο που σε μια τέτοια περίπτωση η ιδιαιτερότητα του κάθε μέλους συμβάλλει τα μέγιστα και συνήθως προς την θετική κατεύθυνση. Ακόμη θυμούνται οι συνάδελφοι τη φορά που επισκεφτήκαμε, ως Ομάδα Εργασίας, την Αθήνα και μου μιλούν με ενθουσιασμό για την συνάντησή μας εκεί. Εκτός από την ζεστή φιλοξενία και την αγάπη θυμούνται πόσο εύκολα καταλήγαμε σε μια απόφαση (εννοείται την καλύτερη πάντα!), γιατί έξω περίμενε η ελληνική Άνοιξη, ο καφές στο Μουσείο της Ακρόπολης, η ανάβαση στον Άρειο Πάγο (στον Παρθενώνα ανέβηκαν μόνοι τους) και τα αξέχαστα βραδινά στα σοκάκια της Πλάκας, μετά την εργασία.

Στη Ρίγα τα σοκάκια είναι μεσαιωνικά, τα κτίρια γοτθικά και οι αρ νουβό γειτονιές της την κάνουν μοναδική και παράδοξα όμορφη, ως πόλη του Βορρά. Όλα στο ιστορικό κέντρο της πόλης φέρουν την σφραγίδα προστασίας της Unesco. Ήταν η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2014 και αυτό της άφησε πολλά καλά. Κτισμένη στις εκβολές του ποταμού Νταουγκάβα, είναι σήμερα το σημαντικότερο λιμάνι της Βαλτικής Θάλασσας. Αλλά και από την αρχαιότητα υπήρξε εμπορικό κέντρο λόγω του ποταμού που ήταν τμήμα της εμπορικής οδού μεταξύ Βαράγγων και Βυζαντινών. Ναι, μέχρι την Κωνσταντινούπολη έφταναν τα πλοία τους. Ανήκε στην «αλυσίδα» της γερμανικής Χανσεατικής Συμμαχίας (εμπορικές πόλεις-φρούρια), συνέχισε ως σοβιετικό λιμάνι και πάλεψε να αποκτήσει ευρωπαϊκή ταυτότητα. Κι εδώ θάθελα να σταθώ.

Αγωνίστηκαν πολύ οι Λετονοί για την ανεξαρτησία τους από την Σοβιετική Κατοχή, όπως οι ίδιοι την αποκαλούν. Μας διηγήθηκαν απίστευτες ιστορίες που έζησαν και μπορεί να ήταν ιδέα μου, αλλά κοιτούσαν συνεχώς προς την πόρτα, καθώς τα εξιστορούσαν. Γιατί αυτός ο φόβος, ρώτησα τον Λετονό συνάδελφο, στον περίπατο το βράδυ. Είναι που οι γονείς μου μας μιλούν πάντα για εκείνα τα χρόνια, που μια λάθος λέξη σε έστελνε την άλλη μέρα στην Σιβηρία, μου απάντησε. Και θυμήθηκα τον δικό μου πατέρα, που έκανε το ίδιο μιλώντας μας για την γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα. Του το είπα και γελάσαμε, εκ του ασφαλούς πλέον, για την «κοινή» μας εμπειρία.

«Μια τόσο όμορφη χώρα η Ελλάδα», βρήκε την ευκαιρία να με ρωτήσει, «αναρωτιέμαι γιατί οι κάτοικοί της να είναι τόσο απαισιόδοξοι. Κερδίζουν πολύ περισσότερα απ΄ ό,τι ο μέσος Λετονός και στην ουσία τα έχουν όλα». Έσκυψα το κεφάλι και τον άφησα να συνεχίσει. «Κι εμείς έχουμε τα προβλήματά μας, αλλά δεν το βάζουμε κάτω. Είναι βλέπεις και η πρόσφατη Σοβιετική Κατοχή (νάτο πάλι, σκέφτηκα), που ζήσαμε και που κανείς δεν θέλει να την ξαναζήσει, γι΄ αυτό και κοιτάζουμε μόνο μπροστά και είμαστε ευχαριστημένοι με αυτά που έχουμε, κυρίως την ελευθερία μας. Η είσοδός μας, ως ισότιμο μέλος, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν το καλύτερο που θα μπορούσε να μας τύχει, ως χώρα».

Δεν του απάντησα, τί να του πω άλλωστε. Είχαμε φτάσει περπατώντας στην Alberta Iela, ένα δρόμο-υπαίθριο μουσείο αρχιτεκτονικής, με την μεγαλύτερη συγκέντρωση αρ νουβό κτιρίων στον κόσμο, όπως με ενημέρωσε με καμάρι ο συνάδελφος, διακόπτοντας τους συλλογισμούς του για την Ελλάδα. Έμειναν όμως οι δικοί μου που τους κουβαλώ αναπάντητους μέσα μου από τότε που γύρισα από την όμορφη Ρίγα …

No tags

Ο πόλεμος δεν έχει τελειωμό στη Μέση Ανατολή και τα νέα που μας προφταίνουν καθημερινά από εκεί καθόλου ενθαρρυντικά για μια αίσια και γρήγορη λύση. Οι δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις αποκαρδιωτικές, όσο για τις εικόνες που βλέπουμε να δημοσιεύονται σκληρές και απάνθρωπες. Ο άμαχος πληθυσμός την πληρώνει και πάλι. Μέσα σε όλη αυτή την ανείπωτη τραγωδία έρχεται και η πληροφορία ότι ιδιαίτερα οι χριστιανοί εκεί διώκονται για την πίστη τους, εκκλησίες καίγονται και για πρώτη φορά στην ιστορία του, των δύο χιλιάδων ετών, ο χριστιανισμός κινδυνεύει να εξαφανιστεί στην περιοχή, δηλαδή εκεί που πρωτοξεκίνησε.

Ποιό θα είναι το μέλλον των χριστιανικών κοινοτήτων εκεί και τί μπορεί να κάνει η Ευρώπη και συγκεκριμένα οι Εκκλησίες της Ευρώπης, που έχουν τις αντιπροσωπείες τους στις Βρυξέλλες, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια της χριστιανικής πολιτιστικής κληρονομιάς στην περιοχή, που είναι και κοινή κληρονομιά; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα τέθηκαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες σε αντίστοιχες ημερίδες, σε αίθουσα του Ευρωκοινοβουλίου, με καλεσμένους ειδήμονες και αυτόπτες μάρτυρες.

Είχε έρθει ο Έλληνας Καθολικός Αρχιεπίσκοπος από το Χαλέπι της Συρίας και μίλησε με τα πιο μελανά χρώματα για την δυστυχία των ανθρώπων εκεί. Τα έχουν χάσει όλα, είπε, αλλά είναι διατιθέμενοι να ξεκινήσουν από την αρχή, αν έρθει η ελευθερία και η δημοκρατία στον τόπο τους. Ένα ποσοστό 10% αποτελούσαν οι χριστιανοί στη Συρία πριν τον πόλεμο, τώρα δεν μετρούν πάνω από το 6%. Δεν λογίζονταν ποτέ ως μειονότητα γιατί όλοι ζούσαν σαν ίσοι μεταξύ τους και ειρηνικά παρά τις θρησκευτικές τους διαφορές. Τώρα όλα έχουν αλλάξει, αλλά ο ίδιος, είπε, παραμένει αισιόδοξος ότι δεν θα αφανιστούν οι χριστιανικές κοινότητες στην περιοχή. Έκανε έκκληση στην Ευρώπη για βοήθεια, εφόσον η ίδια ισχυρίζεται ότι ο Χριστιανισμός είναι μέρος της Πολιτιστικής της Κληρονομιάς.

Κάπου στην ανατολική Συρία υπάρχει μια κατ΄οίκον εκκλησία (domus ecclesiae), χτισμένη το 232 μ. Χ. και είναι η πιο παλιά καταγεγραμμένη εκκλησία στην περιοχή, με παραστάσεις στους τοίχους από την ζωή του Χριστού, όπως η ίαση του παραλυτικού στην Καπερναούμ. Είναι απλοϊκές παραστάσεις και σκοπό είχαν την μετάδοση του Λόγου με εικόνες, αλλά μαρτυρούν για τις ρίζες του Χριστιανισμού μέχρι σήμερα. Έγινε αναφορά στην Κύπρο, στο βόρειο κατεχόμενο από τα τουρκικά στρατεύματα τμήμα του κράτους και στις βεβηλώσεις και καταστροφές των εκκλησιών εκεί.

Και βέβαια ενδιαφέρεται η Ευρώπη για την χριστιανική Πολιτιστική της Κληρονομιά, ανέφεραν οι ομιλητές μεταξύ των οποίων και  μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, που πήραν μέρος ενεργά στις διεργασίες. Κάνει ό,τι μπορεί στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της.

Σε ιδιαίτερη ημερίδα αναφέρθηκαν στη συνέχεια  διεξοδικά τα προβλήματα που είχαν αντιμετωπίσει και οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες πριν την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση στα θέματα θρησκείας. Η θρησκευτική ελευθερία σε όλες της τις εκφάνσεις που απολαμβάνουν τώρα οι πολίτες στις χώρες αυτές είναι το αποτέλεσμα. Πολλά χριστιανικά μνημεία και εκκλησίες είχαν καταστραφεί σ΄αυτές τις χώρες. Τα περισσότερα, κυρίως με ευρωπαϊκή χρηματική υποστήριξη, έχουν πλέον αναστηλωθεί, όπως ανέφεραν αντιπρόσωποι από τις χώρες αυτές. Αλλά δεν είναι μόνο τα κτίρια που χρειάζονται προστασία και αναστήλωση, και η χριστιανική δοξασία ολόκληρη, σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής χρειάζεται προστασία και ιδιαίτερη μέριμνα. Να «αναστηλωθεί» μαζί και η πίστη των ανθρώπων εκεί, προτάθηκε από πολλούς, πέρα από τις όποιες δογματικές διαφορές.

Είναι γνωστό ότι τα χριστιανικά δόγματα έχουν διαφορετικές απόψεις σε πολλά θέματα, αλλά αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της ευρωπαϊκής ιστορίας και του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που σφραγίστηκε δυστυχώς με πολέμους και αίμα, αλλά που ευτυχώς ανήκει ανεπιστρεπτί στο παρελθόν.

Δεν είναι τυχαίο, ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας, και προκειμένου να αποφευχθούν διενέξεις, αφήνει στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την αρμοδιότητα σε θέματα εκπαίδευσης για παράδειγμα, επίσης τμήμα της πολιτιστικής της κληρονομιάς. Έτσι ώστε το κάθε κράτος μέλος να είναι αυτό μόνο υπεύθυνο και για τις συνέπειες από τις όποιες αλλαγές αιτούνται οι πολιτικοί του σε θέματα, όπως της κατάργησης του μαθήματος των θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία για παράδειγμα. Το θέμα το ανέδειξαν εκπαιδευτικοί, οι οποίοι και ανέφεραν σχετικές κινήσεις στις γαλλόφωνες περιοχές του Βελγίου και αλλού. Αντίθετα η αντιπρόσωπος από την Κροατία ανέφερε με μεγάλη ικανοποίηση στη φωνή της, ότι στη χώρα της με νόμο πλέον είναι ελεύθερο το μάθημα των θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία, για όλα τα χριστιανικά δόγματα και επί ίσης βάσης. Λογίζεται ως μέρος της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάποια χρόνια πριν αυτό θα ήταν αδιανόητο, συμπλήρωσε!

Πολύτιμη η άλλη γνώμη, η άλλη δοξασία αλλά και η αντιμετώπισή της από το εκάστοτε κράτος στο πλαίσιο της ίσης μεταχείρισης, της ανοχής και της προστασίας του διαφορετικού στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε τελική ανάλυση, ένα διαχρονικό, πολυποίκιλο χαλί είναι η Ευρώπη, με όχι πάντα ευδιάκριτο σχέδιο, αλλά με τόσα πολλά χρώματα καμωμένο και με ανατολίτικα πετράδια στολισμένο που σε κάνει να χάνεσαι στην ομορφιά τους, κοιτώντας το. Αυτή η πολυχρωμία, θαρρώ, αξίζει να διατηρηθεί και στο μέλλον, αν θέλουμε η Ευρώπη να ξεχωρίζει.

No tags

Δεν μας έχουν απομείνει πλέον και πολλοί … Και εννοώ τους ξένους, που ακούν Ελλάδα και συγκινούνται ακόμη βαθιά κι όταν μιλούν γι΄ αυτή μας κάνουν εμάς να δακρύζουμε.

Ο Γιούργκεν με την γυναίκα του Κάρεν είναι ένα πολύ συμπαθητικό ζευγάρι γερμανών, περασμένα τα ογδόντα και οι δυο τους. Ζουν σε ένα όμορφο σπίτι, στις Βρυξέλλες, έχουν πολλούς φίλους κάθε εθνικότητας και ένα μεγάλο κύκλο γνωριμιών. Τους αρέσει πολύ το διάβασμα και τα ενδιαφέροντά τους είναι πλατιά. Έτσι όταν έπεσε στα χέρια τους το βιβλίο μου, με τα βιώματα που περιγράφω στις ξένες χώρες που έζησα και ζω, με πήραν αμέσως τηλέφωνο. Έχουμε κοινούς γνωστούς και δεν ήταν δύσκολο να βρεθούμε.

«Το βουνό αυτό που το ονομάζετε δικό σας βουνό, είναι και δικό μου! Το ανέβηκα για πρώτη φορά φοιτητής, γυρίζοντας από τους Δελφούς. Μετά ξαναπήγα με την γυναίκα μου και τα παιδιά μας. Έχω γράψει και ποιήματα για όλη την περιοχή εκεί. Θα θέλετε να σας τα διαβάσω κάποια στιγμή;»

Αν θα τόθελα λέει! Έκανε τον κόπο και μου τα έστειλε πρόχειρα δεμένα, μαζί με μια άλλη συλλογή ποιημάτων του. Ανακάλυπτα σε κάθε στροφή και έναν άλλον Παρνασσό, όπως τον είδαν τα μάτια ενός ξένου και του το είπα. Γέλασε καλοσυνάτα λέγοντας: «Το περίμενα να το επισημάνετε! Έτσι γίνεται πάντα. Θυμάμαι έναν έλληνα φίλο μου που τον φιλοξενούσα στο σπίτι μου στη Γερμανία και όταν τον πήγα να δει τον Ρήνο εκεί κάπου ανάμεσα στη Βόννη και στην Κολωνία, ενθουσιάστηκε με κάποιες λεπτομέρειες που εγώ ποτέ δεν τις είχα προσέξει!».

Οι κοινοί μας γνωστοί, όταν έμαθαν την συνομιλία μας αυτή, άδραξαν κυριολεκτικά την ευκαιρία και μας πρότειναν να διοργανώσουν μια βραδιά, ελληνο-γερμανικής φιλίας, όπως την ονόμασαν, για ένα πλατύτερο κοινό. Σε μένα ανέθεσαν να διαβάσω αποσπάσματα από το βιβλίο μου για την ζωή μου στη Γερμανία και στον Γιούργκεν ποιήματά του για την Ελλάδα. Έτσι βρεθήκαμε την περασμένη εβδομάδα μαζί  με τους διοργανωτές  για  να έχουμε μια πρώτη συζήτηση και να προετοιμαστούμε κατάλληλα για μια τέτοια βραδιά. Κι εδώ ξεκινάει η ιστορία που με συγκλόνισε:

Μας διάβασε ο Γιούργκεν  ποιήματά του για μέρη της πατρίδας μου, που δεν είχα αντιληφθεί μέχρι τότε την ιδιαιτερότητά τους και μας ταξίδεψε στον αιγαιοπελαγίτικο αφρό, που άφηνε πίσω το ιστιοφόρο του τα καλοκαίρια, τότε παλιά, που όργωνε τις ελληνικές θάλασσες. Δεν υπάρχει αλλού τέτοιο γαλάζιο, συμπλήρωνε, σηκώνοντας τα μάτια από τα γραπτά του. Και για τους ανθρώπους έγραφε, όπου τους συναντούσε και τον άφηναν να μπει στα σπίτια τους, με καλοσύνη και απλότητα. Δεν το έχω ζήσει πουθενά αλλού αυτό, έλεγε.

Άφησε για τελευταίο, το πρώτο του ποίημα, όπως μας είπε, που έγραψε για την Ακρόπολη, όταν πρωτοανέβηκε και αντίκρυσε τον Παρθενώνα. Είχε πάρει κάποια υποτροφία, ως φοιτητής, και παρόλο που οι γονείς του τον συμβούλευαν να τα βάλει τα χρήματα στην τράπεζα για τις σπουδές του, εκείνος προτίμησε να κάνει το πρώτο ταξίδι γνωριμίας του με την Ελλάδα, που δεν ήταν και εύκολη υπόθεση την εποχή εκείνη,  όπως τόνισε με νόημα. Αλλά ήταν το όνειρό του, γαλουχημένο από το Ουμανιστικό Γυμνάσιο που τελείωσε.

Άρχισε να απαγγέλει με ήρεμη και σταθερή φωνή και μαζί του ανεβήκαμε τα μαρμάρινα σκαλοπάτια, μαζί περάσαμε μπροστά από τις Καρυάτιδες και φτάσαμε στον Παρθενώνα. Άπλωσε το χέρι του να αγγίξει τα Μάρμαρα και εκεί στον στίχο ακριβώς έσπασε απρόσμενα η φωνή του. Πρώτο ακούμπισμα στο όνειρο, όπως τότε έτσι και εκείνο το βράδυ, λύγισε και δεν μπορούσε να συνεχίσει. Ζήτησε βουβά συγγνώμη και όταν συνήλθε μας δικαιολογήθηκε με τούτα τα λόγια: «Ήταν σα να άγγιξα την ίδια την Ιστορία, εγώ ένας απλός θνητός. Και από τότε κάθε που το βρίσκω μπροστά μου η ίδια  συγκίνηση με συνεπαίρνει. Αχ, η Ελλάδα, πόσα μας έδωσε, πόσα μας έμαθε και με πόσα καλά μας γαλούχησε!».

Οι διοργανωτές βαθιά συγκινημένοι και οι ίδιοι δήλωσαν, πως μια τέτοια Ελλάδα δεν χωράει σε μια μόνη βραδιά! Η απόφαση πάρθηκε ομόφωνα για τρεις βραδιές, σε τρεις συνεχόμενες εβδομάδες, γεμάτες Ελλάδα, στην καρδιά των Βρυξελλών και σε πείσμα των χαλεπών καιρών!

Και σαν τελευταίο: Ο Γιούργκεν Ε. ήταν από τους κύριους συνομιλητές  από μέρους των Ευρωπαϊκών Οργάνων σε θέματα ναυτιλίας  στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 και ο ρόλος του ήταν σημαντικός, όταν η Ελλάδα διαπραγματευόταν την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ.

No tags

Στη μνήμη της αξέχαστης Ευωδίας Κρεμμύδα-Schneider.    

Το σπίτι του πάστορα, δίπλα στην εκκλησούλα του μικρού χωριού στα περίχωρα του Στρασβούργου, μου φάνηκε πελώριο στην  πρώτη ματιά. Μια δίπατη μονοκατοικία, με συμμετρικά ξύλινα παράθυρα και έναν μεγάλο κήπο με δέντρα γύρω-γύρω να το αγκαλιάζει. Το καλοκαίρι θα ήταν όνειρο να ζει κανείς εδώ, σκέφτηκα. Η πρόσκληση όμως ήρθε για τα Χριστούγεννα και τον χειμώνα με τα κρύα θα ήταν σίγουρα διαφορετικά. Απ την άλλη το να γιορτάζει κανείς μόνος του Χριστούγεννα, μακριά από την πατρίδα και τους δικούς του΄, δεν είναι και ό,τι το καλύτερο. Το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό οι Έλληνες της διασποράς και από νωρίς αρχίζουν τις προσκλήσεις μεταξύ τους. Είμασταν νιόπαντροι, δεν είχαμε καλά-καλά ακόμα φτιάξει το νοικοκυριό μας, κάπου στη νότια Γερμανία, έτσι δεν διστάσαμε ούτε στιγμή να πούμε το ναι, στον Φιλίπ και στην Ευωδία, που μας καλούσαν εκείνη τη χρονιά για Χριστούγεννα στην Αλσατία.

Το εσωτερικό του σπιτιού περιποιημένο, είχε την όψη παλιού αρχοντικού με ψηλοτάβανα δωμάτια και πλάκες στο δάπεδο. Πολύ μου άρεσε. Η μεγάλη κουζίνα εκτελούσε και χρέη καθιστικού και εκεί καθισμένοι γύρω στη μεγάλη ξυλόσομπα – την μοναδική σ΄ολόκληρο το σπίτι – περάσαμε αξέχαστες βραδιές με κουβεντούλα, μέσα σε μια ατμόσφαιρα ζεστασιάς και θαλπωρής και φυσικά με υπέροχες τοπικές γεύσεις. Κανείς μας  δεν ήθελε να διακόψει πρώτος και να πάει για ύπνο παρά μόνο όταν τα βλέφαρα βάραιναν και ο Φιλίπ, πάστορας στην Ευαγγελική Εκκλησία του χωριού, μας καληνύχτιζε ευγενικά. Ήταν οι μέρες βλέπεις τέτοιες και είχε πολλά καθήκοντα στην ενορία του. Το νιώσαμε γιατί το σπίτι ήταν γεμάτο ζωή από την πρώτη στιγμή που φτάσαμε. Οι άνθρωποι του χωριού έμπαιναν και έβγαιναν κουβαλώντας ο καθένας για τις γιορτές, ό,τι καλύτερο είχε από τα προϊόντα του. Τον αγαπούσαν τον Φιλίπ πολύ, κι αυτόν και την γυναίκα του, που όλοι στο χωριό την φώναζαν με σεβασμό «Madame de Pasteur». Αχ, πόσο της άρεσε αυτό της καλής μου φίλης  της Ευωδίας!

Από νωρίς την Παραμονή άρχισαν λοιπόν να καταφθάνουν στο σπίτι τα καλούδια: Σπιτικό φουά γκρά από την γειτόνισσα και μια γαλοπούλα έτοιμη, γεμιστή με μήλα και δαμάσκηνα για ανήμερα τα Χριστούγεννα. Λουκάνικα όλων των ειδών και μπολάκια με choucroute, το τυπικό εκείνο λάχανο της περιοχής με την ξινούτσικη γεύση. Μια άλλη κυρία έφερε ένα είδος τυριού με γλυκάνισο μέσα, δεν συγκράτησα το όνομά του, μαζί με ένα μπουκάλι κρασί, Riesling, της περιοχής. Γλυκά της Αλσατίας γέμιζαν το τραπέζι του χολ μαζί με μήλα, κάστανα και χίλιες-δυο άλλες τοπικές λιχουδιές, άγνωστες σ΄ εμάς. Η Ευωδία είχε ετοιμάσει από τις προηγούμενες μέρες μικρά πακετάκια με κουραμπιέδες και μελομακάρονα, τα δικά της πέρα για πέρα ελληνικά χριστουγεννιάτικα καλούδια, που τα προσέφερνε σε όλους πριν φύγουν, μαζί με το θερμό ευχαριστώ της και τις ευχές της για τα Χριστούγεννα. Για όλους είχε μια καλή κουβέντα και με περισσή χαρά μας παρουσίαζε, τον άνδρα μου κι εμένα, στον κάθε επισκέπτη τονίζοντας πως έχουμε έρθει από την Γερμανία, όπου σπουδάζαμε, για να περάσουμε μαζί τα Χριστούγεννα. Μας καλωσόριζαν κι εμάς όλοι τους θερμά, μας αγκάλιαζαν και μας φιλούσαν τρεις φορές σταυρωτά, όπως είναι το συνήθειο του τόπου εκεί, σαν να μας ξέρανε από χρόνια. Συνηθισμένοι φαίνεται ήταν όλοι τους να βλέπουν γεμάτο κόσμο το σπίτι του ποιμένα τους και την γυναίκα του να είναι επί της υποδοχής και των συστάσεων. Τίποτα το τυπικό και καθιερωμένο, αλλά από καρδιάς και ο καθένας το ένιωθε αυτό.

Την Παραμονή των Χριστουγέννων, η πόρτα της εκκλησίας είχε ανοίξει από νωρίς το βράδυ. Η Ευωδία είχε φροντίσει να στολίσει την εκκλησία με το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο δέντρο και ένα σωρό κεράκια έκαιγαν σε όλες τις γωνιές και στα παράθυρα. Πολύ πριν αρχίσει η λειτουργία η εκκλησία ήταν γεμάτη και οι τελευταίοι στέκονταν όρθιοι πίσω από την πόρτα. Ευτυχώς που πήγαμε εμείς από νωρίς, δεν είχαμε δα και τον πολύ το δρόμο να κάνουμε. Από το Παρίσι, όπως κάθε χρόνο, είχαν καταφτάσει και οι τελευταίοι επισκέπτες και ο Φιλίπ, ντυμένος το επίσημο μαύρο του ένδυμα με το άσπρο κολάρο στο λαιμό ανέβηκε στον άμβωνα για το χριστουγεννιάτικο μήνυμα.

«Είναι στα γαλλικά απόψε», μου ψιθύρισε η φίλη μου στο αυτί, «γιατί έχουμε πολλούς επισκέπτες από το Παρίσι και θα ήταν κρίμα να φύγουν για το σπίτι τους, χωρίς να πάρουν μαζί τους το χαρμόσυνο μήνυμα της γέννησης του Χριστού, σε γλώσσα που καταλαβαίνουν». Έξω το χιόνι έπεφτε από το πρωί πυκνό και είχε παγωνιά, αλλά μέσα στην εκκλησία, στο φως των κεριών και με την ζεστή φωνή του Πάστορα να αναγγέλλει με απλά λόγια την γέννηση του Χριστού η ατμόσφαιρα ήταν … θεϊκή! Αυτή η Παραμονή Χριστουγέννων έμεινε έκτοτε στη ζωή μου, σαν άλλο χριστουγεννιάτικο αστέρι, να μου θυμίζει το νόημα της γιορτής έτσι όπως το άκουσα και το βίωσα σε εκείνη τη μικρή εκκλησούλα της Αλσατίας εκείνο το βράδυ.

Με βαθιά συγκίνηση και χαρά από τα όσα βιώσαμε στην εκκλησούλα γυρίσαμε στο σπίτι και κάτσαμε στο γιορτινό τραπέζι, με όλα του «Αβραάμ και του Ισαάκ» τα αγαθά επάνω του. Ήταν σαν να ξεκινούσε ένα υπέροχο ταξίδι γεύσεων στην παραδοσιακή αλσατική κουζίνα και συγχρόνως μια εξαιρετική ευκαιρία  να εμβαθύνει κανείς στον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου. Είχαμε κοντά μας αναμφίβολα και τον σωστό άνθρωπο. Μαζί με τις επεξηγήσεις για τα διάφορα εδέσματα, που είχαμε μπροστά μας, άρχισε ο Φιλίπ να μας ξετυλίγει την αιματοβαμμένη ιστορία της πατρίδας του, της Αλσατίας. Μας έλεγε για τους πολέμους στην περιοχή που δεν έβρισκαν τελειωμό και που βύθιζαν κάθε τόσο τους ανθρώπους στη θλίψη και στο πένθος. Η ζωή τους από παλιά ήταν δύσκολη και τα σχέδια για το μέλλον τους πολλές φορές έμεναν στη μέση, λόγω «ανωτέρας βίας», όπως τόνιζε με νόημα. Πολύ παλιά  ήταν αλεμαννική επαρχία, σαν πέρασαν οι Αλεμάννοι από την ανατολική  στη δυτική όχθη του Ρήνου, μετά έγινε φράγκικη. Στο Μεσαίωνα κατακτήθηκε από γερμανικά φύλα και έγινε το Στρασβούργο, η πρωτεύουσα της Αλσατίας, ελεύθερη αυτοκρατορική πόλη. Μετά τον Τριακονταετή Πόλεμο πέρασε η Αλσατία πάλι σε γαλλικά χέρια για λίγο, μετά κατακτήθηκε πάλι από Γερμανούς. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο την πήραν οι νικητές Γάλλοι, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο την κατέκτησαν πάλι οι Γερμανοί. Από το τέλος του πολέμου και μετά ανήκει σταθερά στη Γαλλία. Τα κτίρια είναι οι μόνοι σιωπηλοί και διαχρονικοί μάρτυρες της ιστορίας της.

Ίλιγγος με κατέλαβε προσπαθώντας να τον παρακολουθήσω στην αφήγησή του εκείνο το βράδυ, έτσι γρήγορα που άλλαζαν τα ονόματα των «κατακτητών». Μεγάλος γνώστης της ιστορίας του τόπου του, ο Φιλίπ, μας είχε κάνει να κρεμόμαστε από τα χείλη του. Η Ευωδία τον μάλωνε μαλακά, ότι μας έβγαζει από το νόημα των Χριστουγέννων. Αλλά είμασταν εμείς που τον ρωτούσαμε …

Την άλλη μέρα το πρωί, ανήμερα τα Χριστούγεννα, πρωί-πρωί πάλι στην εκκλησία, μαζί με όλη την οικογένεια και την μητέρα της Ευωδίας αυτή τη φορά, που είχε έρθει από την Ελλάδα να τους επισκεφτεί. Η λειτουργία ήταν στα γερμανικά. Η εκκλησία δεν ήταν τόσο γεμάτη, όπως το προηγούμενο βράδυ της παραμονής, σίγουρα θα έμειναν οι επισκέπτες από το Παρίσι στα σπίτια τους για ένα πιο ήσυχο και οικογενειακό πρωινό. Σε τελική ανάλυση είμασταν στη Γαλλία, στη χώρα του απόλυτου χωρισμού κράτους και εκκλησίας, μόνο που στην Αλσατία δεν έχει εφαρμογή αυτός ο κανόνας, όπως μας πληροφόρησε ο Φιλίπ. Δεξιά και αριστερά έβλεπα χαρούμενα πρόσωπα, κυρίως ηλικιωμένων, να ψάλλουν με κατάνυξη από το γερμανικό υμνολόγιο αυτή τη φορά την Γέννηση του Σωτήρα. Από τα παιδικά τους χρόνια τα θυμούνται όλα αυτά, σκέφτηκα φέρνοντας στο μυαλό μου την χθεσινή εξιστόρηση του Φιλίπ. Η νέοι, τους άκουσα να μιλούν μόνο γαλλικά μεταξύ τους ούτε καν αλσατικά, μίγμα γερμανικών και γαλλικών, που ήταν κτήμα και προνόμιο των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας. Ξεκάθαρες λύσεις, φαίνεται. Η απορία, όμως, μου έμεινε μέχρι σήμερα: Είναι τελικά οι Αλσατοί γερμανόφωνοι Γάλλοι ή γαλλόφωνοι Γερμανοί; Νάναι τάχα τυχαίο, ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει την έδρα του σήμερα στο Στρασβούργο; Για να φέρνει ίσως  κοντά διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους, με διαφορετικές γλώσσες, παραδόσεις και συνειδήσεις και για να ειρηνεύει τους λαούς από τα αιώνια πάθη τους…

Πάντως εκείνα τα Χριστούγεννα στην Αλσατία, με τον Φιλίπ, την γυναίκα του Ευωδία και την οικογένειά τους, ήταν μοναδικά. Φύγαμε φορτωμένοι καλούδια αλλά και με την υπόσχεσή τους να μας επισκεφτούν κι εκείνοι με τη σειρά τους το καλοκαίρι, στην όχθη της όμορφης λίμνης που μέναμε. Δώρο Θεού να έχει κανείς πραγματικούς φίλους σε κάθε γωνιά της γης!».

Μεταφρασμένο από τα γερμανικά, από το βιβλίο, „Möge deine Reise lang sein. Eine Griechin in Deutschland“ (Να εύχεσαι να είναι μακρύς ο δρόμος. Μια Ελληνίδα στη Γερμανία), Altana Filos, Εκδόσεις Brendow, Moers 2016, σελ. 105-107.

No tags

Οι πιο όμορφες ιστορίες, λένε, είναι αυτές του χειμώνα. Τουλάχιστον στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη με το που αρχίζουν τα κρύα και η νύχτα μπαίνει από τις τρεις το απόγευμα, ανάβουν τα φώτα στα σπίτια και τα παράθυρα φωτίζονται. Τα περισσότερα δεν έχουν εξώφυλλα αλλά ούτε και κουρτίνες και μου αρέσει να περπατάω στους δρόμους και να τα χαζεύω, έτσι που είναι στολισμένα όμορφα για τα Χριστούγεννα. Αλλά και οι άνθρωποι εδώ ανοίγονται μεταξύ τους και έρχονται πιο κοντά αυτή την εποχή. Οι προσκλήσεις για επισκέψεις στα σπίτια συχνές και οι τέσσερις Κυριακές πριν τα Χριστούγεννα είναι από καιρό κλεισμένες για τέτοιες βεγγέρες.

«Άραγε θα μας καλέσουν και φέτος;», ρώτησε η  μικρούλα Ζωή την μαμά της, όπως η ίδια μου αποκάλυψε. Μα είναι η χαρά μας κάθε χρόνο και την περιμένουμε, πως και πως αυτή τη μέρα! Γέμισε το σπίτι από αγαπημένα πρόσωπα, παιδιά που έτρεχαν πίσω από το σκυλάκι μας, την Κούκη, πιατέλες με μελομακάρονα και κουραμπιέδες, που έφτιαξε φέτος για όλους μας η Γωγώ στόλισαν το τραπέζι του σαλονιού και το τιραμισού της Αγάπης βολεύτηκε προσωρινά και κατ΄ανάγκη, στο τραπεζάκι του κήπου για επιδόρπιο μετά το φαγητό. Τσάντες με δώρα για μικρούς και μεγάλους άλλαζαν χέρια, αγκαλιές, φιλιά και η απορία του σπιτονοικοκύρη, πού να βολευτούν τόσα επανωφόρια, κασκόλ και σκουφιά στην ντουλάπα του χολ. Ένας μικρός χαμός στην αρχή χωρίς να τα παραλέω και που αποδείχτηκε, όταν στο τέλος της βραδιάς κάποιοι θα έφευγαν με αλλουνού παλτό, ευτυχώς μόνο μέχρι την εξώπορτα. Λευτέρη ευχαριστούμε που επέμενες…

Οι συζητήσεις και τα γέλια στο φαγητό -ανάρπαστη η τυρόπιτα της Νεφέλης!- δεν έβρισκαν τελειωμό και όταν έλεγα στη φίλη μου την Μαρίτα από την Φινλανδία ότι σηκωθήκαμε λίγο πριν τις πέντε το απόγευμα από το τραπέζι, με κοίταξε με απορία ψελλίζοντας, ότι στην πατρίδα της, όταν κάθονται στο τραπέζι κάθονται για να φάνε, υπόθεση μισής ώρας το πολύ!

Και … εκεί θα είμασταν ακόμα, αν η Αγάπη δεν έπιανε το βιολί της, ο Δαβίδ ο άντρας της δεν μοίραζε τις κόλλες με τις νότες και αν η Μαρία δεν έπαιρνε τη θέση της στο πιάνο. Από το ολλανδικό Ρότερνταμ δεν μας άφησε και φέτος να ξεκινήσουμε τις γιορτές χωρίς το «Amazing Grace» έτσι όπως εκείνη μοναδικά το ερμηνεύει πάντα, αλλά και πολλά άλλα. Ο Χέρμεν, ο άντρας της, εξαφανίστηκε για λίγο στο διάδρομο και γύρισε μαζί με το σαξόφωνό του συνοδεύοντάς την στη διαπασών. Σείστηκαν κυριολεκτικά οι τοίχοι. Ευτυχώς που οι γείτονές μας είναι σε μια κάποια απόσταση από μας. Η Μυρτώ μας, δεν έχανε την ευκαιρία να μας παίζει στο πιάνο γνωστές μελωδίες και μαζί με την Μαρία να ενώνουν τις αγγελικές φωνές τους προς μεγάλη ευχαρίστηση όλων μας. Αχ Μπάμπη, τα μουστάκια σου, αν είχες, θα γελούσαν όλο το βράδυ από αγάπη και περηφάνεια για την κορούλα. Με όλο αυτό το ξεφάντωμα αναγκαστήκαμε να κλείσουμε την Κούκη μας στο υπόγειο γιατί πιά το ζωάκι τα είχε χαμένα…

Έξω καιρός χιονιάς αλλά μέσα ζεστές καρδιές, συζητήσεις και εξιστορήσεις σε παρεούλες στο σαλόνι και πάνω απ΄όλα μουσική και τραγούδι μέχρι που κάποιοι έπρεπε να φύγουν για να προφτάσουν το τελευταίο τρένο για το Μάαστριχτ – Ηλία, λυπάμαι που έπρεπε να περιμένεις ώρες στο σταθμό για την ανταπόκριση!

Μαζεμένοι από κάθε γωνιά του Βελγίου και της Ολλανδίας, μακριά από την πατρίδα μας, ξενιτεμένοι για τους λόγους του ο καθένας, γράψαμε και φέτος τη δική μας ιστορία του χειμώνα.

Κάτω στην πόλη των Βρυξελλών, το χριστουγεννιάτικο δέντρο έχει ήδη στηθεί στην Grand Place, τα λαμπιόνια στα δέντρα έχουν ανάψει. Στην εκκλησία της Notre Dame du Sablon, με τα υπέροχα βιτρό  παράθυρα, θα ακούγεται αυτή την ώρα η τελευταία πρόβα για το προ-χριστουγεννιάτικο κονσέρτο που κάποιοι από μας θα απολαύσουμε απόψε το βράδυ. Μικρές πινελιές μιας και της αυτής ιστορίας κάθε χρόνο, περιμένοντας να γιορτάσουμε και πάλι τη Γέννηση του Θεανθρώπου.

No tags