Η ελληνική κοινότητα των Βρυξελλών είχε και πάλι την χαρά να απολαύσει το περασμένο Σαββατοκύριακο τη θαυμάσια δουλειά του θιάσου «Θέσπις» με το έργο του Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau, 1889-1963), η «Δαιμονική Μηχανή», που είναι στην ουσία η ιστορία του Οιδίποδα, όπως την γνωρίζουμε από τις τραγωδίες του Σοφοκλή. Γράφτηκε το 1932 σε μια εποχή όπου  και άλλοι μεγάλοι ευρωπαίοι συγγραφείς είχαν προβεί με επιτυχία στην αναβίωση έργων της κλασσικής ελληνικής αρχαιότητας. Οι περισσότεροι τα προσάρμοζαν, όπως ο Κοκτώ, στην εποχή τους, μένοντας όμως  πιστοί στο πνεύμα των μεγάλων αρχαίων τραγικών. Ο Κοκτώ εμπλούτισε την αρχαία ιστορία με την φαντασία του, βάζοντας για παράδειγμα την Σφίγγα να έχει μια εκτενέστατη συνομιλία μεσονυκτίου με τον Οιδίποδα, που φτάνει κυνηγημένος στην Θήβα έχοντας δολοφονήσει, εν αγνοία του, τον πατέρα του. Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον;

Αφεθήκαμε στη μαγεία της γλωσσικής μεταφοράς του έργου στο σήμερα, στη γλώσσα μας την ελληνική με υπότιτλους στα γαλλικά και αγγλικά για τους ξένους φίλους, με κοστούμια του σήμερα –υπέροχη η τεράστια καρφίτσα που φορούσε η Ιοκάστη στην πρώτη σκηνή του έργου! Ας μου επιτραπεί η εξαίρεση – όλοι ήταν υπέροχοι! –, αλλά μου άρεσε πολύ έτσι, όπως αποδόθηκε ο ρόλος της Ιοκάστης από την Άρτεμη Χατζή. Με φινέτσα και μεγαλοπρέπεια, όπως άρμοζε σε μια βασίλισσα, αλλά φιλήδονη και ανθρώπινη όπως την ήθελε ο Κοκτώ, που ο ρόλος που της έδωσε ξεπερνούσε αυτόν τον ρόλο της συζύγου και μητέρας, όπως στην αρχαία Ελλάδα. Ήταν «πρώτος» ρόλος και  καθοδηγητικός στα διαδραματιζόμενα στο κράτος και στην οικογένεια.  Η Ιοκάστη του Κοκτώ έγραψε ιστορία, όπως και του θιάσου «Θέσπις» στις Βρυξέλλες!

Ο καλός μου φίλος, σκηνοθέτης και μεταφραστής του έργου αλλά και η ψυχή του θιάσου, Αριστείδης Λαυρέντζος, μας έβαλε και πάλι στα δύσκολα, ως «ενώπιος ενωπίω» με τον εαυτό μας, αυτή τη φορά. Ίδια η σύγκρουση του ανθρώπου με την μοίρα του από παλιά, ίδια τα πάθη και οι αναζητήσεις, ίδιο το ερώτημα για το ποιος φταίει …

Αλλά όπως καταλήγει ο ίδιος στον πρόλογο του προγράμματος: «Κανένας δεν μπορεί να αντισταθεί στη γιγαντιαία μηχανή που γυρίζει ακατάπαυστα όπως τ’ άστρα κι οι γαλαξίες. Όμως ο καθένας μας κρύβει ο ίδιος μια μηχανή και δουλεύοντάς την διαρκώς, θα διαπιστώσει πως η βαρύτητα δεν είναι αναπόδραστος νόμος που έλκει το κάθε τι προς τα κάτω αλλά κάποιοι από τα αρχαία χρόνια, επιταχύνοντας τη μηχανή, κατόρθωσαν να πετάξουν. Ο Ίκαρος έπεσε, όπως και κάποιοι από τους πρώτους αστροναύτες – όμως δυο χιλιάδες χρόνια μετά το τόλμημα του Ίκαρου ο άνθρωπος διασχίζει τους αιθέρες. Μήπως τελικά το μυστικό είναι, αντί να στεκόμαστε στην αέναη μοιραία-δαιμονική μηχανή, να την πάρουμε εμείς στα χέρια μας, επιταχύνοντάς την προς καινούργιους ουρανούς του αστρικού συστήματος και προς καινούργια βάθη ψυχής;»

No tags

Ήταν 6 η ώρα το απόγευμα της 9^ης Μαΐου 1950, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Robert Schuman, κάλεσε τον Τύπο για μια φαινομενικά συνήθη ανακοίνωση, που έμελλε, όμως, να γράψει ιστορία. Η ενημέρωση έλαβε χώρα στην περίφημη «Σάλα του Ρολογιού» στο Μουσείο Quai d’Orsay, στο Παρίσι. Έμμεσα όμως απευθυνόταν στα κράτη, στη Γαλλία και στην Γερμανία, κερδισμένους και χαμένους, αντίστοιχα, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που είχε πλέον λήξει αλλά που οι στάχτες του σκέπαζαν ακόμη τον ευρωπαϊκό χώρο, πνίγοντας κάθε ανάσα ζωής και ανάπτυξης. Κάλεσε τις δυο χώρες συγκεκριμένα να αφήσουν πίσω τους τις διαφορές που τις χώριζαν και την μεγάλη έχθρα που υπήρχε ανάμεσά τους και να αναλογιστούν το μέλλον τους, βάζοντας τα θεμέλια σε μια συνεργασία μεταξύ τους, που αφορούσε τις πρώτες ύλες της πολεμικής των βιομηχανίας, τον χάλυβα και τον άνθρακα.

Σαν βόμβα έπεσε η ανακοίνωση στην αίθουσα. Στα γαλλικά ιστορικά αρχεία διαβάζει κανείς λεπτομέρειες για τις κρίσιμες στιγμές πριν την ανακοίνωση. Ο άνθρωπος που είχε αναλάβει να συντάξει το κείμενο, ο Jean Monnet, ένας δαιμόνιος κοσμοπολίτης επιχειρηματίας με αγάπη για την πατρίδα του , μαζί με το επιτελείο του, πέρασαν όλον σχεδόν τον Απρίλη γράφοντας και σβήνοντας το κείμενο. Ο Robert Schuman ήξερε πως πολλοί στην κυβέρνηση θα ήταν αντίθετοι στην πρότασή του, τόσο νωπές ήταν ακόμη οι αναμνήσεις από την εχθρική κατοχή. Θα τους καλούσε τώρα να συνεργαστούν; Κι εκείνοι με το πρώτο θα δέχονταν; Μόνο με μια «κίνηση σοκ», όπως πίστευε, θα αιφνιδίαζε τους πάντες, έτσι που να μην άφηνε περιθώριο για παρασκηνιακές αντίθετες κινήσεις. Ίσως έτσι είχε αίσιο τέλος το μεγαλόπνοο σχέδιο. Στις 6 Μαΐου κρατούσε στα χέρια του το τελικό κειμένου που τον άφησε ικανοποιημένο. Μόνο δυο-τρεις υπουργοί της κυβέρνησης ήταν μυημένοι, όταν ο Robert Schuman, το διάβασε πρώτα στα μέλη της κυβέρνησης, το πρωί, πριν το ανακοινώσει δημόσια το απόγευμα στους δημοσιογράφους.

Την ίδια στιγμή που εκείνος ετοιμαζόταν να το ανακοινώσει στο Παρίσι, ένας έμπιστος συνεργάτης του είχε φύγει για την Βόννη και με κάθε μυστικότητα ζήτησε να γίνει δεκτός από τον τότε γερμανό Καγκελάριο, Konrad Adenauer. Του εξέθεσε προσεκτικά και με σαφήνεια την πρόταση του Schuman. Ο γερμανός Καγκελάριος ενθουσιάστηκε με την ιδέα και έδωσε το πράσινο φως στον γάλλο υπουργό Εξωτερικών να προβεί δημόσια στην ανακοίνωση, που έγινε το ίδιο απόγευμα στο Παρίσι, μπροστά σε εκατό περίπου δημοσιογράφους. Εκτός από την Γερμανία, τέσσερα ακόμη κράτη, το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Ιταλία, ανταποκρίθηκαν αμέσως και θετικά στην πρόσκληση-πρόκληση της Γαλλίας. Έτσι γεννήθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (1951), που έδωσε τεράστια ανάπτυξη στις γείτονες χώρες της Ευρώπης, που μέχρι πριν πέντε χρόνια αλληλοσπαράζονταν και έδιναν σε εκατόμβες το αίμα των νέων τους, στο μίσος, στη βία και στον πόλεμο. Δεν υπάρχει φωτογραφικό ντοκουμέντο από κείνη την πρώτη ιστορική διακήρυξη, της 9^ης Μαΐου 1950, γιατί απλούστατα ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα, μπορούσαν οι πρωτεργάτες της ιδέας να φανταστούν ότι θα γινόταν αμέσως αποδεκτή από όλους. Έτσι στις 20 Ιουνίου 1950 ξαναστήθηκαν όλοι μπροστά στον φωτογραφικό φακό, στην ίδια αίθουσα, για να αποθανατίσουν την ιστορική στιγμή, όπως είναι πλέον γνωστή.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση με 28 κράτη μέλη σήμερα είναι η κατάληξη εκείνης της πρώτης «τρελής» ιδέας για μια προσπάθεια επίλυσης των διαφορών με ειρηνικά μέσα και όχι με πόλεμο.

Από εκείνους τους πρωτεργάτες της ιδέας, ο Konrad Adenauer άφησε το όνομά του σε δρόμους και πλατείες σε πολλές πόλεις της πατρίδας του και όχι μόνο. Το όνομα του Jean Monnet είναι συνώνυμο με μαθήματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και με εκατοντάδες πανεπιστημιακές έδρες ανά τον κόσμο.

Όσο για τον Robert Schuman, τον θυμίζει η κεντρική μεγάλη πλατεία στην Ευρωπαϊκή Συνοικία, στις Βρυξέλλες, όπου και τον «γιορτάζουμε» μεγαλοπρεπώς κάθε 9 του Μάη. Γίνεται πανηγύρι γεύσεων, ενημέρωσης και χαράς, με συμμετοχή πλήθους κόσμου από όλη την Ευρώπη. Κάθε χώρα καλείται να παρουσιάσει ό,τι κρίνει η ίδια κάθε φορά ως το καλύτερό της. Φέτος, έλληνας αρτοποιός ζύμωσε και φούρνισε δημόσια στην πλατεία παραδοσιακό ελληνικό ψωμί, κουλούρι Θεσσαλονίκης και λαδόψωμο.

No tags

Για δεύτερη συνεχή χρονιά η καντίνα του Berlaymont, εκεί που χτυπάει η καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, ανακαλύπτει τις ελληνικές γεύσεις και τους γαστρονομικούς θησαυρούς από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Για την εβδομάδα από 20 Απριλίου το μενού θα περιλαμβάνει μόνο ελληνικές συνταγές παρασκευασμένες από καθαρά ελληνικά προϊόντα, κάνοντάς τα έτσι ευρέως γνωστά και βεβαίως ανοίγοντας νέες επιχειρηματικές δυνατότητες μ’ αυτόν τον τρόπο στους έλληνες εμπόρους. Το ελληνικό ελαιόλαδο θα είναι παρόν με ισχυρή παρουσία και στο Salad Bar. Αυτό το τελευταίο μου άρεσε ιδιαίτερα και πήρα τον δρόμο, πρωί-πρωί, για τον ελαιώνα της γενέτειρας πατρίδας μου, το πρώτο στάδιο παραγωγής δηλαδή του προϊόντος, που ήταν παλιότερα και η πηγή του πλούτου της περιοχής.

Είχε ερημώσει από την δεκαετία του ΄70 και μετά, όταν οι νέοι έφευγαν για να σπουδάσουν προσδοκώντας μια καλύτερη, μάλλον πιο άνετη ζωή από αυτή των γονέων τους. Πίσω έμεναν όσοι «αποτύγχαναν», αλλά και αυτοί δεν ήθελαν να ασχοληθούν με τα γεωργικά. Είχαν φουντώσει τα λιόδεντρα με τον καιρό και δεν έδιναν πια καρπό. Μόνο κάποιοι νοσταλγοί τον επισκέπτονταν, για να θυμούνται. Έτσι με παραξένεψαν οι καπνοί που έβγαιναν εκείνο το πρωινό από τον ελαιώνα. Είναι η εποχή του κλαδέματος της ελιάς, για να φέρει μετά καρπό. Τα χοντρά κλωνάρια κόβονται και γίνονται καυσόξυλα για τον χειμώνα, τα υπόλοιπα λιόκλαρα καίγονται επί τόπου. Παλιές και αγαπημένες παραστάσεις της αγροτικής ζωής του τόπου μου, τότε που η παραγωγή ελαιολάδου αποτελούσε την φτωχική μεν αλλά βασική πηγή βιοπορισμού των κατοίκων.

Αλλά ήταν η οικονομική κρίση και η ανεργία τελικά, που ανάγκασε πολλούς, όπως φαίνεται, να επιστρέψουν. Γέμισε φέτος ο ελαιώνας κόσμο, αυτοκίνητα και … αλυσοπρίονα για το κλάδεμα. Ένα δειλό ξεκίνημα, ώστε το κάθε νοικοκυριό να εξασφαλίσει τουλάχιστον το λάδι του. Τα παρατημένα κτήματα άρχισαν να παίρνουν και πάλι νέα ζωή. Για εξαγωγή, έχει ο Θεός, όπως μου έλεγε ένας από τους παλιούς που είχε ζήσει την παραγωγή λαδιού στο φόρτε της. Σημασία έχει το ξεκίνημα, τόνισε με ικανοποίηση. Να ζωντανέψει πάλι ο τόπος, απόσωσε.

Δεν ξέρω αν έχετε βρεθεί σε ελαιώνα αυτή την εποχή. Επειδή το μέρος εδώ είναι κάπως ορεινό, όλα έρχονται με κάποια καθυστέρηση. Και η Άνοιξη το ίδιο. Άκουσα, όμως τον κούκο κατηφορίζοντας και ο τσοπανάκος μου κρατούσε συντροφιά. Τα χελιδόνια, αν και καθυστερημένα, ήρθαν και πάλι και ο τσαλαπετεινός δεν μας ξέχασε. Πανδαισία ήχων και χρωμάτων. Το μάτι δεν χόρταινε το πλούσιο χαλί από τις μαργαρίτες και σα να διέκρινα  την πρώτη παπαρούνα στα ριζά του βράχου προς τον Αι-Στάθη. Και μια πρωτόγνωρη εμπειρία: Εκεί στο χωμάτινο μονοπάτι ανάμεσα στον Άι-Βασίλη και στον Άι-Τρύφωνα, διέκρινα ίχνη φιδιών, πότε σε ευθεία γραμμή από την μια πλευρά του δρόμου ως την άλλη, πότε σε κύκλους τεμνόμενους. Παράξενα γεωμετρικά σχήματα, που δεν είχα ξαναδεί και κίνησαν την προσοχή μου. Ποιός ξέρει, τι χορούς θα είχαν τη νύχτα … Ανέκαθεν ήταν φιδοφωλιές εκεί, έμαθα αργότερα. Τα ανθισμένα δέντρα, ο ήλιος και το Απολλώνιο φως έδεναν την εικόνα. Ψηλά ο Παρνασσός κατάλευκος στο χιόνι. Η ησυχία απόλυτη!

Έχω, λοιπόν, έτοιμη την πρόταση: Του χρόνου τέτοια εποχή, την μεταπασχαλιάτικη εβδομάδα, να έρθετε, όσοι θέλετε, μια ημερήσια εκδρομή ως εδώ για περπάτημα, γιατί είναι κρίμα να τα χαίρεται κανείς όλα αυτά μόνος του … Μοιρασμένη χαρά διπλασιάζεται, λένε.

Για τους πιο τολμηρούς έχω να προτείνω τετράωρη πορεία στον ελατοσκεπασμένο Παρνασσό. Την έκανα φέτος με δύο φίλες από την Κορέα, που με επισκέφτηκαν. Είδαν από κει ψηλά τον ελαιώνα και στο βάθος την θάλασσα του Κορινθιακού και δεν έλεγαν να πάρουν το δρόμο της επιστροφής. Τόσο τους μάγεψε η θέα. Πήραν όση Ελλάδα μπόρεσαν μαζί τους φεύγοντας, κατενθουσιασμένες από όσα είδαν και γεύτηκαν. Ευλογημένος τόπος, έλεγαν.

Δέχομαι, λοιπόν, από τώρα δηλώσεις συμμετοχής για του χρόνου!

No tags

Marc Chagall “L’Anniversaire”, 1915, New York

Αναφαίρετο δικαίωμα στο όνειρο και στην αγάπη έχουν οι ποιητές και μάλιστα χωρίς σύνορα. Το ίδιο και οι ζωγράφοι, μόνο που εδώ μπαίνουν και τα χρώματα στη μέση και σε μπερδεύουν. Και είχε ευτυχώς πολλούς τέτοιους ο περασμένος αιώνας, παρά τους πολέμους και όλο το κακό που άφησε πίσω του.

Στο Βασιλικό Μουσείο των Καλών Τεχνών, στις Βρυξέλλες, «τρέχει» αυτή τη στιγμή και μέχρι τον Ιούνιο, η έκθεση 200 έργων του Marc Chagall, που ανήκει σ’ αυτή την υπέροχη ομάδα των ονειροπαρμένων, που αφήνουν την αγάπη να τους δίνει φτερά να δουν πιο πέρα από την καθημερινότητα και την μαυρίλα της. Τα έργα του είναι μάρτυρες της ανεκτικότητας προς τον διπλανό και του σεβασμού της διαφορετικότητας σε κάθε επίπεδο. Όλη του η ζωή αυτό καταγράφει άλλωστε. Γεννημένος στην Λευκορωσία από εβραίους γονείς, ο μεγαλύτερος από τα εννέα αδέλφια, έφυγε νωρίς από το πατρικό του ταγμένος στη ζωγραφική, πρώτα στην Αγία Πετρούπολη και μετά στο Παρίσι, στην Μονμάρτη. Αυτές είναι και οι πατρίδες του οι πολιτιστικές μαζί με την ταυτότητά του, ως Εβραίου, που αντανακλούνται στα έργα του και τα κάνουν να ξεχωρίζουν.

Με μια βίζα τριών μηνών γύρισε το 1914 από το Παρίσι στην πατρίδα του για το γάμο της αδελφής του, αλλά και για να ξαναδεί την πρώτη του αγάπη, που την είχε αφήσει πίσω φεύγοντας και που ποτέ δεν την είχε ξεχάσει. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος τον καθηλώνει στη Ρωσία για οκτώ χρόνια. «Παγιδευμένος» και στην αγάπη παντρεύεται την αγαπημένη του Μπέλλα και αυτή η αγάπη είναι που του δίνει πλέον φτερά. Με τον τρόπο του αποθανατίζει τη στιγμή, στο έργο του, «L´Anniversaire», και μαζί μ’ αυτό την αγαπημένη του Μπέλλα με την οποία κατάφερε το 1922 να εγκαταλείψει την Ρωσία. Πρώτος σταθμός το Βερολίνο και μετά το Παρίσι και πάλι, αλλά ήταν εβραίος και για τους εβραίους πλέον δεν υπήρχε τόπος στην Ευρώπη. Ο ναζισμός δεν ευνοούσε ονειροπαρμένους ποιητές και ζωγράφους σαν κι αυτόν που έβλεπαν το άδικο και του έδιναν χρώμα. Πολύ τον επηρέασε στα έργα του το δράμα των εβραίων και με πρωτοφανή διορατικότητα, αυτός ένας εβραίος, απέδωσε στον Χριστό τον ρόλο του, ως Αμνό του Θεού. Σαν από θαύμα γλύτωσε φεύγοντας για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ευρώπη ξαναγύρισε το 1948 καταξιωμένος πλέον ως ζωγράφος, αλλά μόνος, η Μπέλλα είχε πεθάνει. Συνέχιζε, όμως, να του δίνει φτερά η θύμηση της αγάπης της κι εκείνος τα έκανε χρώματα και απίθανα σχήματα και μ’ αυτά έδινε χαρά σ’ όσους σαν κι αυτόν δεν ήθελαν να αφήσουν την όποια μαυρίλα να τους γεμίζει την καρδιά. Αυτή είναι και η ενθάρρυνση για όσους επιμένουν να βλέπουν πίσω από το σήμερα και το φαινομενικό.

Όταν και ο ίδιος πέθανε, το 1985, είπαν, πως έφυγε από τον κόσμο ένας μύθος …

No tags

Εκεί που λέγαμε ότι στην Ευρώπη έχουν ξεπεραστεί αυτά και ότι τα έθνη και οι λαοί έμαθαν να συμβιώνουν ειρηνικά και ήσυχα, έρχεται μια «κακιά» στιγμή και όλα πάνε στράφι. Σα να έγινε στροφή επί τόπου και πίσω ολοταχώς. Πίσω στην μισαλλοδοξία και στον εθνικισμό, στα «δικά μας» και στα «δικά τους», στην δύναμή μας, στα λεφτά μας, στα αναφαίρετα δικαιώματά μας, και στην εθνική μας αξιοπρέπεια.

Δεν καταλαβαινόμαστε πλέον μεταξύ μας και δεν φταίει μόνο η τυχόν λάθος μετάφραση γι αυτό. Απλά δεν μας νοιάζει, τι γνώμη έχουν οι άλλοι για μας και επιμένουμε να ακούμε μόνο τη δική μας φωνή. Δεν μας αγγίζει το δράμα του πολίτη της γειτονικής μας χώρας, αρκεί να ικανοποιηθούν πρώτα οι δικές μας απαιτήσεις. Οι υποχρεώσεις μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα και μόνο τα δικαιώματα ακούγονται. Οι συναντήσεις των αρμοδίων δίνουν και παίρνουν στις Βρυξέλλες και το ένα ανακοινωθέν διαδέχεται το άλλο. Τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνει ο εγχώριος τύπος και αυτός είναι καθαρά εθνικός. Έτσι η ενημέρωση είναι μονομερής και τρέφει κυρίως τις αισθήσεις και τα κατώτερα αισθήματα του ανθρώπου.

Την περασμένη Κυριακή πήγαμε, με φιλικό μας ζευγάρι, στη Γερμανία σε ελληνικό εστιατόριο για φαγητό. Ούτε ίχνος ξενικής προφοράς στα γερμανικά του έλληνα ιδιοκτήτη, που από μικρό παιδάκι ζει σ’ αυτή τη χώρα, που την θεωρεί δεύτερη πατρίδα του. Ποτέ δεν είχε πρόβλημα, ως έλληνας στον ξένο τόπο, το αντίθετο μάλιστα συνέβαινε. Τελευταίως τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ, μας έλεγε και φοβάται για τον ίδιον και την οικογένειά του. Έχει αρχίσει να λαβαίνει απειλητικά γράμματα, ότι θα του κάψουν το μαγαζί, αποτέλεσμα του αρνητικού κλίματος που έχουν πάρει οι σχέσεις Ελλάδας-Γερμανίας και που μεταφέρεται, δυστυχώς ατόφιο, στον λαό. «Καλά δεν μας σκέφτονται εμάς εδώ, αυτοί εκεί πάνω; Τι φταίμε εμείς να βρεθούμε έτσι στα ξαφνικά στο μάτι του κυκλώνα;» ήταν η απορία του.

Πάντα και σε κάθε χώρα θα υπάρχουν οι θερμόαιμοι «υπέρ-πατριώτες», θα υπάρχουν τα μίση και τα πάθη που δεν θέλουν να ξεχαστούν. Στην Ευρώπη του Σούμαν και του Μονέ αυτό ακριβώς ήταν το ζητούμενο και γι’ αυτό ακριβώς αγωνίστηκαν μαζί με τους άλλους, πάνω στα αποκαΐδια ενός πολέμου που ταλάνισε την Ευρώπη.

Λες και άνοιξε το κουτί της Πανδώρας ξαφνικά και ξεχύθηκαν από μέσα, όσα νομίζαμε ότι είχαμε δαμάσει και φυλακίσει βαθειά για να ξεχαστούν. Τα ευγενή αισθήματα για τον «διπλανό» πάνε περίπατο στη δίνη μιας κρίσης που θέλουν, λαθεμένα, να την λένε μόνο οικονομική και όχι πρωτίστως ηθική. Οι συνέπειες ανυπολόγιστες γιατί πλέον δεν μαζεύεται, ότι μισητό και κακό ξέφυγε προς τα έξω, όπως διδάσκει και ο μύθος. Μέσα έμεινε κλεισμένη, όπως και τότε, η Ελπίδα!

No tags

Δεν την είδα με τα μάτια μου την αφίσα στους δρόμους των Βρυξελλών, αλλά φίλη που την είδε μου την έστειλε! Δείχνει την κ. Μέρκελ αγκαλιασμένη με τον κ. Τσίπρα να σέρνει τον χορό, συρτάκι φυσικά. Ένα βελγικό κανάλι διαφήμιζε με τον τρόπο αυτό την ικανότητά του να είναι πρώτο, όπως λέει και το όνομά του – La Première -, στην ειδησεογραφία!  Όπερ, μεθερμηνευόμενο, σημαίνει ότι τέλος η αλληλογραφία, τέλος οι πολύωρες συνεδριάσεις στις ψυχρές αίθουσες των Βρυξελλών, εν πάσει περιπτώσει τέλος η σκληρή δουλειά. Η πολυπόθητη συμφωνία είναι γεγονός, ώρα πλέον για χορούς και γλέντια!

Εδώ μιλάνε για «έντιμο» συμβιβασμό, αλλού για στροφή στον ρεαλισμό ενώ κάποιοι άλλοι θρηνούν για τα όνειρά τους που έγιναν εφιάλτες. Το «απρόθυμο» ναι της Γερμανίας την περασμένη Παρασκευή έδωσε και οριστικά τέλος στο μαρτύριο. Η Ελλάδα θα πάρει την παράταση που ζήτησε, με όλες τις εσκεμμένες ή όχι «δημιουργικές ασάφειες» του κειμένου, όπως διακήρυξε δημόσια ο έλληνας υπουργός, που αν όμως παραβιαστούν θα σταματήσει η χρηματοδότηση, όπως του απάντησαν οι «θεσμοί». Τόσο απλό! Η υπομονή και η αλληλεγγύη, ως γνωστόν, δεν είναι ανεξάντλητες.

Εμένα πάλι γιατί με ενόχλησε η αφίσα, όπως και πολλές άλλες παρόμοιες καρικατούρες που κυκλοφορούν αυτή την εποχή στην Ευρώπη για την χώρα μου; Γιατί να μαζεύομαι κάθε φορά που ακούω δίπλα μου το όνομα Ελλάδα; Πού είναι οι καιροί, που έλεγα πως είμαι ελληνίδα και ο συνομιλητής μου άρχιζε να μου απαγγέλνει Όμηρο; Άλλες εποχές για την Ελλάδα. Προχτές που έτυχε να βρίσκομαι σε ένα διεθνές συνέδριο, εκεί που δηλώναμε την παρουσία μας, μόλις είπα τον τόπο καταγωγής μου, με κοίταξε η γραμματέας ρωτώντας με, «Last News?». Ήταν η μέρα που όλοι στις Βρυξέλλες περίμεναν από στιγμή σε στιγμή την επιστολή από την Ελλάδα με τις προθέσεις της και με ενόχλησε αφάνταστα η ερώτηση. Μπορεί εκείνη βέβαια να ρώτησε απλά και από ευγενικό ενδιαφέρον, εγώ γιατί να αλαφιαστώ;

Φοβάμαι, ότι και το πρόβλημα των άδειων ταμείων να λυθεί, αυτό που χάσαμε τα τελευταία χρόνια, ως χώρα, είναι δύσκολο να αναπληρωθεί. Χάσαμε την αξιοπιστία μας προς τα έξω και το κυριότερο εμείς μείναμε χωρίς ψυχή και όραμα. Καιρός, λοιπόν, να ψάξουμε μέσα μας ο καθένας τα πραγματικά αίτια της κατάντιας μας, γιατί περί αυτού πρόκειται. Ίσως και περισώσουμε κάτι … Δεν είναι το συρτάκι η συνέχεια του Όμηρου!

No tags

Έτσι απάντησε κάποιος από το πάνελ στην ερώτηση που του έκανε ο συντονιστής της συζήτησης, για το πώς μπορεί μια χώρα, όπως η Ελλάδα, να διαχειριστεί καλύτερα την κρίση που συνεχίζει με όλο και πιο έντονους ρυθμούς να την απειλεί. «Με ρωτάτε», του είπε μειδιώντας, «να σας απαντήσω στην τελευταία ερώτηση του παιχνιδιού, που ο παίκτης, με τη σωστή απάντηση κερδίζει το ένα εκατομμύριο!»

Η συζήτηση έγινε την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες. Το Ινστιτούτο Γκαίτε είχε την τολμηρή για τους καιρούς ιδέα και μπράβο του, να καλέσει έλληνες και γερμανούς ειδήμονες να συζητήσουν για την Ελλάδα μετά τις εκλογές της 25^ης Ιανουαρίου αλλά και για το επόμενο βήμα. Δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο κατάλληλος τόπος και πιο πετυχημένη χρονική συγκυρία από αυτή. Ο γερμανός δημοσιογράφος της εφημερίδας Die Zeit και όλοι οι εκλεκτοί συνομιλητές του προσπάθησαν να δώσουν μια αντικειμενική εικόνα της νέας κατάστασης, που έχει δημιουργηθεί για την Ελλάδα στο εξωτερικό και κάνει τους ευρωπαίους να δείχνουν ότι τα έχουν προς στιγμή χαμένα. Διοργανωτές της εκδήλωσης ήταν το Ινστιτούτο, «Κωνσταντίνος Καραμανλής» εκ μέρους της Ελλάδας και το «Hans-Seidel-Foundation» από την γερμανική πλευρά. Κάπου στη μέση των καθισμάτων ανακάλυψα και τον έναν υπάλληλο της Τρόικα, αυτόν τον κοντό με τα γυαλιά. Άκουγε προσεκτικά και σημείωνε …

Όλοι μιλούν για αλλαγή στην Ελλάδα επεσήμανε ο συντονιστής, αλλά τι είναι αυτή η αλλαγή; Αλλαγή προσώπων, αλλαγή γενιάς πολιτικών, αλλαγή ιδεολογικής κατεύθυνσης, ή κάτι άλλο τέλος πάντων; Την τελευταία φορά που έλληνας πολιτικός αιφνιδίασε την Ευρώπη σε Σύνοδο Κορυφής, ήταν ο τότε πρωθυπουργός, Γ. Παπανδρέου, που ζητούσε να εγκριθεί το δημοψήφισμα που πρότεινε ξαφνικά για την Ελλάδα. Η συνέχεια είναι γνωστή, όσο και οδυνηρή για τη χώρα. Έρχεται πάλι Σύνοδος Κορυφής! Τι ιδιαίτερο θα ζητήσει η Ελλάδα αυτή τη φορά από την Ευρώπη;

Να σας πω, τί με ανησύχησε ακούγοντας τις απαντήσεις; Από τη μια είδα να μας πνίγει το δίκιο – μια ματιά στην καταρράκωση του κοινωνικού ιστού της χώρας, στις ορδές των νέων ανέργων και αυτών που ξενιτεύονται, πείθει και τον πιο κακόπιστο! – και από την άλλη να μη δεχόμαστε μύγα στο σπαθί μας –οι λίστες, Λαγκάρντ και Λίχτενσταϊν, μένουν καταχωνιασμένες ακόμα σε δικαστικά και εισαγγελικά συρτάρια και μας χαιρετούν! Η χώρα χάνει ένα σεβαστό ποσό από φόρους, που αποδεδειγμένα θα μπορούσε να εισπράξει. Ποιοί δεν κάνουν εδώ σωστά τη δουλειά τους, αναρωτιούνται οι δανειστές μας.

Έφυγα με την εντύπωση, ότι η χώρα θαρρείς και το έχει ρίξει ανέμελα στην ορθοπεταλιά! Πετάγματα  ανά την Ευρώπη με κάθε φορά νέες διεκδικήσεις, χαμένοι στη μετάφραση και στα αυστηρά πρωτόκολλα των ξένων «αυλών» περιμένουμε, λες, το θαύμα: «Ναι, σας διαγράφουμε όλο το χρέος σας! Μπορείτε να αρχίσετε ξανά από την αρχή!».

Το παράδοξο είναι, πως βλαστημάμε έναν συγκεκριμένο λαό για την κατάντια μας και σ΄ αυτόν ακριβώς τον λαό ατενίζουμε με λαχτάρα για την πολυπόθητη λύση στην δεινή κατάσταση που έχει περιέλθει η χώρα! Χωρίς «ατιμωτικούς» συμβιβασμούς όμως, σε μια Ευρώπη του διαλόγου και των συμβιβαστικών λύσεων, αλλά και της τήρησης των συμφωνηθέντων, μεταξύ των εταίρων!

Με ανησύχησε, τέλος και η ατάκα ξένου καλεσμένου στο πάνελ: «Εύχομαι να γίνουν και πάλι μόδα οι γραβάτες στην Ελλάδα!».

Λέτε εκεί να εστιάζεται το πρόβλημά μας;

No tags

Στο μικρό βασίλειο του Μπουτάν, στα Ιμαλάϊα, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της χώρας (ΑΕΠ) δεν προσμετρείται μόνο με το χρήμα που αναλογεί σε κάθε κάτοικο, αλλά και με τον βαθμό της ευτυχίας του. Η προσωπική ευτυχία του καθενός είναι υπόθεση του κράτους και το δικαίωμα σ΄ αυτή, είναι αναφαίρετο για κάθε κάτοικο και κατοχυρωμένο στο Σύνταγμα της χώρας. Μια παγκόσμια πρωτιά! Όποιος, όμως, δεν θέλει να είναι έτσι και με τη βούλα του κράτους ευτυχισμένος, διώκεται. Γιατί στο βασίλειο του Μπουτάν τον λόγο έχει ο Βασιλιάς και το πολίτευμα του κράτους δεν είναι, αυτό που στον δυτικό πολιτισμό ονομάζουμε, δημοκρατικό.

Στα θεμελιώδη αγαθά λοιπόν η ευτυχία, έστω και με τη βία. Όσα περιοδικά και εφημερίδες να ξεφυλλίσει κανείς αυτές τις πρώτες μέρες του χρόνου, η ευτυχία «μας» είναι το κύριο άρθρο τους. Σκέψεις και προτροπές γνωστών και αγνώστων από τη μια για μια ευτυχισμένη καθημερινότητα, λύσεις και συνταγές από την άλλη ειδημόνων επί του θέματος για μια ευτυχισμένη ζωή. Λες και η ζωή κλείνεται σε στατιστικές, λες και είναι ποταμάκι που κυλά ήσυχα σε ειδυλλιακό τοπίο και μπορείς να το κατευθύνεις σίγουρα και απόλυτα. Λες και υπάρχει μια και μόνο συνταγή της ευτυχίας, κομμένη και ραμμένη για όλους το ίδιο, όπως στο Μπουτάν!

Άκουσα κάποιον τις προάλλες να λέει στον συνομιλητή του, που προσπαθούσε, με λογικά επιχειρήματα, να τον αποτρέψει από μια λανθασμένη, αντικειμενικά, ενέργειά του, ότι είναι επιλογή του και αναφαίρετο δικαίωμά του να αποφασίσει για το «λιγότερο καλό», στη ζωή του. Είχε μπουχτίσει το σκέτο «καλό»!

Μάλλον το ίδιο θα συμβαίνει καμιά φορά και με την ευτυχία. Να είναι έτσι, ώστε να μπορεί ο καθείς να την ορίζει για λογαριασμό του, την ευτυχία του, όταν θέλει και όσο θέλει. Σαν την μέλισσα που πνίγηκε μέσα στο ίδιο της το μέλι, όχι, δεν αντέχεται, ίσως, η «πολλή» ευτυχία! Όταν μάλιστα επιβάλλεται και με το ζόρι. Αλλά για ποια ευτυχία μιλάμε; Μέρες του χρόνου που είναι προσφέρονται για σκέψεις και αποφάσεις. Έτσι δεν κάνουμε κάθε αρχή του χρόνου;

Αναπόφευκτες λοιπόν οι ευχές για ευτυχία! Αλλά για να πετύχει η συνταγή θα πρέπει ο καθείς να βάλει κάτω τα υλικά που έχει αποκλειστικά στην κατοχή του, να τα ζυγίσει σωστά, να βάλει το χεράκι του να τα ανακατέψει και η ζύμη κατόπιν, όχι παραπάνω απ΄ ότι πρέπει, στο φούρνο για να ψηθεί. Το αποτέλεσμα να το μοιραστεί με αγαπημένα πρόσωπα! Γιατί μόνο μέσα από τα μάτια τους, που μας αγαπούν έτσι όπως είμαστε, μπορούμε να μετράμε και να απολαμβάνουμε αυτό το γλυκό κομμάτι της προσωπικής μας ευτυχίας.

No tags

Μια φωτογραφία που ανέβασε κάποιος παλιός φίλος στο διαδίκτυο έκανε και πάλι το θαύμα της. Με τύλιξε σε χρυσόσκονη πολύτιμη σαράντα καρατίων και με πήγε στη χώρα της Νοσταλγίας. Εκεί δεν την γλυτώνει κανείς, όταν μάλιστα ζει και κάποιες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πραγματικότητα.

Ένα μπουκέτο νέων ανθρώπων στη φωτογραφία, με το χαμόγελο στα χείλη και την φλόγα στην καρδιά, έτσι ήμασταν τότε, έτσι τουλάχιστον μας έβλεπα εγώ. Αγωνιζόμασταν με αγάπη γι’ αυτό που πιστεύαμε, χωρίς η πίστη μας αυτή να μας κάνει φανατικούς. Τα συζητούσαμε όλα ανοιχτά και με κριτικό πνεύμα. Δεν χαριζόμασταν σε κανέναν, αλλά μέναμε στα «χωράφια» μας. Δεν είχαμε την ελευθερία ούτε και τη δύναμη να τα βάλουμε με το όποιο «κατεστημένο», τότε, αλλά μας αρκούσε που εμείς μεταξύ μας συμφωνούσαμε για κάποια πράγματα που όφειλαν να αλλάξουν. Προετοιμασία για την αλλαγή φρουράς που ονειρευόμασταν από τότε. Τρεις τέσσερις από την παρέα σπουδάζαμε το Δίκαιο και μας άρεσε να μιλάμε για Δικαιοσύνη και άλλα τέτοια ευγενή. Καλούσαμε συμφοιτητές μας για συζήτηση γιατί ήμασταν βέβαιοι, ότι κατείχαμε την Αλήθεια. Νοιαζόμασταν ο ένας για τον άλλον. Τα αγόρια μας άνοιγαν από αληθινή ευγένεια την πόρτα για περάσουμε και σηκωνόντουσαν από το κάθισμά τους για να μας χαιρετίσουν. Και οι γιορτές μας χαρούμενες και ζωντανές, όπως της φωτογραφίας, καλή ώρα! Δεν χάναμε την ευκαιρία, μικροί και μεγάλοι να ανταμώνουμε και να γιορτάζουμε. Αληθινά, όμως και από καρδιάς. Είχαν μια σπάνια ποιότητα οι σχέσεις μας, τουλάχιστον αυτές που θυμάμαι …

Παραμονές Χριστουγέννων, δεν θέλουν και πολύ τα μάτια να εκφραστούν, όπως εκείνα ξέρουν. Να φταίει η χρυσόσκονη; Να μπήκε μέσα κάνας κόκκος από τη χρυσόμπαλα του δένδρου, δεν το αποκλείω. Πέρα από το συναισθηματικό, ήταν όμως και όμορφα χρόνια. Τυχεροί όσοι τα ζήσαμε, όπως τα ζήσαμε και για ό,τι ζήσαμε. Πέρασαν όμως ανεπιστρεπτί … Ήρθαν άλλα χρόνια, με άλλους συνοδοιπόρους, άλλες χαρές και ομορφιές, σε άλλους τόπους.

Μόνο κάτι τέτοιες μέρες ανοίγει την πόρτα της η Νοσταλγία και ξεχύνονται αναμνήσεις από χριστουγεννιάτικες γιορτές και μυρωδιές από σπιτικά φαγητά και γλυκά αλλοτινών καιρών. Αναμνήσεις από φίλους παλιούς και ανεκτίμητους. Θυμάσαι όλα τα καλά, που πέρασαν και χαίρεσαι σαν παιδί. Προνόμιο των μεγάλων αυτό, να μπορούν, με αφορμή μια παλιά φωτογραφία, να ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο και νοσταλγικά να αναπολούν …

Καλά Χριστούγεννα, φίλοι μου!

No tags

Ήταν ο μυθικός Βασιλιάς του Πόντου, απόγονος του Κύρου, από τον πατέρα του, και του μεγάλου Αλεξάνδρου, από την μητέρα του. Κυματοθραύστης στο χείμαρρο των ρωμαϊκών λεγεώνων του Σύλλα και του Πομπηίου, ήταν η προσωποποίηση της αντίστασης της Ανατολής στην απόλυτη κυριαρχία και τον επεκτατισμό μιας πανίσχυρης κοσμοκράτειρας, που ήταν τότε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Μιλούσε 22 γλώσσες, ήταν φίλος των γραμμάτων και των τεχνών και η ζωή που έζησε, οι εκπλήξεις και οι εναλλαγές της ακόμα και ο θάνατός του, ξεπερνούν ακόμα και τα όρια της φαντασίας. Από όλα αυτά ο Ρακίνας, ο γάλλος συγγραφέας και μέγας δραματουργός του 17^ου αιώνα, διαλέγει την τελευταία μέρα του Μιθριδάτη για να γράψει ομώνυμη τραγωδία, που πρωτοπαίχτηκε στο Παρίσι το 1673. Κάπως έτσι ξεκινάει τον πρόλογο στο βιβλίο του ο Αριστείδης Λαυρέντζος. Θεωρώ άθλο το ότι μεταφράστηκε ο Μιθριδάτης του Ρακίνα – για πρώτη φορά! – στα ελληνικά, εμμένοντας συγχρόνως στην ομοιοκαταληξία του στίχου, γιατί μόνο αυτή η επιλογή αποδίδει περισσότερο «τη μουσικότητα και το άρωμα του ρακίνειου στίχου», κατά τον μεταφραστή και επιμελητή της έκδοσης.

Η πρόσκληση ήλθε από την Βελγική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών (ΒΕΝΕΣ) στις Βρυξέλλες, την περασμένη εβδομάδα, για την διάλεξη και παρουσίαση του βιβλίου. Στο πρόγραμμα ήταν και απαγγελία στίχων τόσο από το πρωτότυπο γαλλικό κείμενο, όσο και από την ελληνική μετάφραση. Είχα διαβάσει το έργο του καλού μου φίλου ήδη στη χειρόγραφη μορφή του και ήμουν έτσι ανυπόμονη για την απήχηση που θα είχε στο κοινό των Βρυξελλών. Η πληθωρική του παρουσία το βράδυ της παρουσίασης και οι σχεδόν «δικτατορικές», αλλά πάντα με νόημα παρεμβάσεις του στη ροή της βραδιάς, δεν άφησαν καμιά αμφιβολία σε όλους εμάς που από χρόνια παρακολουθούμε από κοντά τη δουλειά του και ως σκηνοθέτη και θιασάρχη της θεατρικής ομάδας ΘΕΣΠΙΣ των Βρυξελλών. Κάποιοι στίχοι του:

Έφεσος η πατρίδα μου.| Μα η καταγωγή μου
Από ρηγάδες ή ήρωες,| που η αξία τους και μόνο
Μετρούσε για τους έλληνες| πιο πάνω από τον θρόνο.

Είναι τα λόγια που βάζει ο Ρακίνας στο στόμα της Μονίμης της νεαρής ελληνίδας μνηστής του Μιθριδάτη, που μας πάνε στην ελληνιστική Ανατολή. Άλλωστε το έργο είναι γεμάτο από τις αρχαίες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και του Εύξεινου Πόντου. Ο Ρακίνας, που «ζούσε και ανέπνεε με την Ελλάδα», όπως τονίζεται στον πρόλογο του βιβλίου, γνώριζε άριστα τα ελληνικά και η επαφή του με τις πηγές για τα έργα του ήταν άμεση.

Σ΄ ευχαριστούμε, Αριστείδη, που μας τα θύμισες όλα αυτά, στην όμορφη βραδιά που μας χάρισες. Στους καιρούς που ζούμε είναι και αυτό μια ενθάρρυνση, για το αναγκαίο βήμα μπροστά, ως χώρα κυρίως, να ρίχνουμε κάπου-κάπου και μια ματιά πίσω.

ΥΓ.: «Μιθριδάτης», έμμετρη μετάφραση και σχόλια: Αριστείδης Λαυρέντζος. Εκδόσεις Ταξιδευτής. Αθήνα 2013

No tags